Νέα Υόρκη.- Του Αποστόλη Ζουπανιώτη

Δύο μόλις ημέρες μετά την συμφωνία στο Κογκρέσο πάνω στο κείμενο του νόμου για τον αμυντικό προϋπολογισμό και λίγα 24ωρα πριν το κείμενο – που μεταξύ άλλων υποχρεώνει τον πρόεδρο των ΗΠΑ να επιβάλει μέσα σε ένα μήνα κυρώσεις στην Τουρκία – οι Ρεπουμπλικάνοι Γερουσιαστές Λίντσεϊ Γκράχαμ (Bόρεια Καρολίνα) και Τζέιμς Λάνκφορντ (Οκλαχόμα) τάσσονται υπέρ της επιβολής κυρώσεων εις βάρος της Τουρκίας για την προμήθεια S-400 από τη Ρωσία.

Με άθρο που συνυπογράφουν και δημοσιεύεται στην εφημερίδα «Γουόλ Στριτ Τζέρναλ», οι δύο γερουσιαστές αναφέρουν μεταξύ άλλων ότι η Τουρκία είναι σύμμαχος της Αμερικής από το 1952. Η βάση της Πολεμικής Αεροπορίας Incirlik ήταν απαραίτητη στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας. Οι Τούρκοι βοήθησαν χιλιάδες Σύρους πρόσφυγες. Για δεκαετίες η Τουρκία εργάστηκε για να οικοδομήσει μια κοινωνία ανοιχτή σε ανθρώπους όλων των θρησκειών και στάθηκε ενάντια στη ρωσική επιθετικότητα.

«Αλλά, τονίζουν, ένας πολύτιμος σύμμαχος έχει παρασυρθεί».

Οι δύο γερουσιαστές σημειώνουν ότι οι ΗΠΑ συμφώνησαν να πουλήσουν στην Τουρκία 100 μαχητικά αεροσκάφη F-35 και να συμπεριλάβουν τουρκικές εταιρείες στην κατασκευή τμημάτων τους. Αλλά πριν από τρία χρόνια, η Άγκυρα αποφάσισε να αγοράσει το ρωσικό σύστημα πυραυλικής άμυνας S-400, το οποίο σχεδιάστηκε για να καταρρίψει το F-35.

«Το να επιτρέπεται σε Ρώσους ‘συμβούλους’ να εργάζονται κοντά στα F-35 και να δίνουν στο ραντάρ S-400 ‘εγγύτητα’ στα αμερικανικά αεροσκάφη stealth είναι απαράδεκτο. Διπλωμάτες, το Πεντάγωνο και γερουσιαστές, συμπεριλαμβανομένων των υπογραφόντων, προειδοποίησαν αξιωματούχους της τουρκικής κυβέρνησης ότι θα υπάρξουν συνέπειες. Ο Πρόεδρος θα πρέπει τώρα να ακολουθήσει το νόμο και να επιβάλει κυρώσεις κατά των τουρκικών οντοτήτων», αναφέρουν στο άρθρο τους οι γερουσιαστές Γκράχαμ και Λάνκφορντ.

Εδώ και μήνες, όπως έχει καταγγελθεί από Δημοκρατικούς στο Κογκρέσο,  με εντολή του προέδρου Τραμπ για να μην οξυνθεί περαιτέρω η σχέση του με την Άγκυρα μέχρι τις εκλογές, η ελεγχόμενη από τους Ρεπουμπλικανούς Γερουσία είχε αρνηθεί να φέρει προς ψήφιση νομοσχέδια με κυρώσεις κατά της Τουρκίας. Πολιτικοί παρατηρητές θεωρούν το άρθρο των γερουσιαστών ως ένδειξη ότι η επόμενη μέρα για την Τουρκία θα είναι διαφορετική απ’ ότι με πρόεδρο τον Ντόναλντ Τραμπ.

Αμερικανικές

 κυρώσεις στην

Τουρκία μέσα

στον Ιανουάριο

Ουάσιγκτον.- Ανάλυση του Αποστόλη Ζουπανιώτη

Από τον Αύγουστο του 2018 και μετά, το αμερικανικό Κογκρέσο αποτελεί τη νέα σημαντική παράμετρο στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις, καθώς για πρώτη φορά μετά το 1975, έγινε νόμος των ΗΠΑ πρόνοια για επιβολή κυρώσεων στην Τουρκία, αν δεν εκπληρωθεί σειρά προϋποθέσεων, ξεκινώντας από την αποφυλάκιση του Πάστορα Μπράνσον και φτάνοντας μέχρι την αγορά των ρωσικών πυραύλων S-400.

H σχετική νομοθεσία όχι απλά ανανεώνεται κάθε χρονιά από τότε, αλλά και ενισχύεται και παρά τις έντονες αντιστάσεις του προέδρου Τραμπ – που θα γραφεί στην ιστορία ως ένας από τους πλέον φιλότουρκους προέδρους των ΗΠΑ και του οποίου η στάση έδωσε πληθώρα δώρων στην Τουρκία, από τη Λιβύη μέχρι τον Καύκασο – θα είναι δύσκολο να αποφευχθούν οι κυρώσεις. Μάλιστα δεν αποκλείεται, να είναι ο ίδιος ο πρόεδρος Τραμπ αυτός που θα τις επιβάλλει, στην περίπτωση που υπογραφεί μέχρι τις 15 Δεκεμβρίου ο νέος προϋπολογισμός των ΗΠΑ (του 2021) για την Εθνική Άμυνα (NDAA 2021).

ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΕΣ ΟΙ ΚΥΡΩΣΕΙΣ

Τον περασμένο Ιούλιο με τροπολογία  των βουλευτών Κίνζινγκερ και Σπανμπεργκερ, που υιοθετήθηκε ομόφωνα από τη Βουλή των Αντιπροσώπων, στο πλαίσιο του προϋπολογισμού για την Εθνική Άμυνα, επαναβεβαιώθηκε ότι η αγορά από την Τουρκία των ρωσικών πυραύλων S-400 συνιστά μία «σημαντική συναλλαγή» βάση του νόμου κυρώσεων CAATSA και ορίζει ότι μέσα σε ένα μήνα από την υπογραφή του νόμου, θα πρέπει να υποβληθούν κυρώσεις στην Τουρκία.

Η τροπολογία δίνει τη δυνατότητα στον πρόεδρο των ΗΠΑ να άρει τις κυρώσεις, αν η Τουρκία απαλλαγεί από τους ρωσικούς πυραύλους.

Το αντίστοιχο κείμενο της Γερουσίας για τον NDAA δεν περιλάμβανε αντίστοιχη πρόνοια, ενώ ο γερουσιαστής Μενέντεζ παρουσίασε χωριστό νομοσχέδιο κυρώσεων στην Τουρκία, το οποίο όμως «πάγωσε» ο ηγέτης της πλειοψηφίας Μιτς Μακόνελ. Κατ’ εντολή του προέδρου Τραμπ, ο οποίος δεν ήθελε μέχρι τις εκλογές να έχει ο,τιδήποτε που θα εξαγρίωνε την Άγκυρα.

Ωστόσο, στις διαπραγματεύσεις που ξεκίνησαν μεταξύ των δύο ομοσπονδιακών σωμάτων, με στόχο στην εξεύρεση συμβιβασμού και στην κατάληξη σε ένα ενιαίο κείμενο, η αρμόδια μικτή διακομματική επιτροπή όχι απλά συμπεριέλαβε την επίμαχη αναφορά για κυρώσεις στην Τουρκία, αλλά και ενισχυτική τροπολογία.

To τελικό κείμενο θα κληθούν να ψηφίσουν Βουλή και Γερουσία την προσεχή εβδομάδα και θα σταλεί για υπογραφή στον πρόεδρο των ΗΠΑ. Δεν γνωρίζουμε αν ο πρόεδρος Τραμπ ασκήσει βέτο, εξ αιτίας της Τουρκίας, ή για άλλους λόγους.

Βάση του τελικού κειμένου το οποίο συνέταξε η μικτή διακομματική επιτροπή Βουλής και Γερουσίας, συγκεράζοντας τις διαφορές που υπήρχαν στα δύο κείμενα που είχαν υιοθετηθεί τον περασμένο Ιούλιο, προσδιορίζεται ότι η προμήθεια από την τουρκική κυβέρνηση του αντιαεροπορικού συστήματος S-400 από τις 12 Ιουλίου 2019, αποτελεί σημαντική συναλλαγή, όπως περιγράφεται από το άρθρο 231 του CAATSA.

Και πως « όχι αργότερα από 30 ημέρες μετά την ημέρα της έναρξης της ισχύος αυτού του νόμου, ο πρόεδρος πρέπει ναι επιβάλλει 5 ή περισσότερες κυρώσεις που περιγράφονται στο τμήμα 235 του CAATSA, σε σχέση με κάθε πρόσωπο που εν γνώσει του ενεπλάκη στην προμήθεια του αντιαεροπορικού συστήματος S-400”.

Οι κυρώσεις αφορούν άτομα και οντότητες. Για παράδειγμα μπορούν να αφορούν τον πρόεδρο ή μέλος Δ.Σ. οργανισμού και επιχείρησης, ή την ίδια την επιχείρηση, ή και ένα υπουργείο. Υπάρχουν 12 διαφορετικές κυρώσεις, από την άρνηση βίζας και δικαιώματος αγοράς και κατοχής περιουσιακών στοιχείων, μέχρι απαγόρευση διευκολύνσεων  από την Τράπεζα Εξαγωγών-Εισαγωγών, απαγόρευση εξαγωγών – συμπεριλαμβανομένων και όπλων – άρνηση έκδοσης αδειών εξαγωγής, αλλά και μπλοκάρισμα οποιωνδήποτε συναλλαγών με το αμερικανικό χρηματοπιστωτικό σύστημα, συμπεριλαμβανομένων και αυτών σε ξένο συνάλλαγμα. Αυτός είναι κι ο λόγος που είχαμε επιπτώσεις στην αξία της τουρκικής λίρας.

Το νομοσχέδιο προβλέπει ότι μετά το πέρας ενός χρόνου ο πρόεδρος μπορεί να ακυρώσει τις κυρώσεις υπό την προϋπόθεση ότι θα πιστοποιήσει στις αρμόδιες επιτροπές του Κογκρέσου ότι:

• η κυβέρνηση της Τουρκίας και κάθε πρόσωπο που ενεργεί για λογαριασμό της δεν κατέχει πλέον το σύστημα αεροπορικής άμυνας S-400 ή ένα σύστημα που το έχει διαδεχθεί.

• κανένας υπάλληλος της Ρωσικής Ομοσπονδίας ή πρόσωπα που ενεργούν για λογαριασμό της κυβέρνησης της Ρωσικής Ομοσπονδίας ή του αμυντικού τομέα της Ρωσικής Ομοσπονδίας δεν λειτουργούν ούτε συντηρούν εντός της Τουρκίας κανένα σύστημα αεροπορικής άμυνας S-400 ή σύστημα που το έχει διαδεχθεί.

• ο πρόεδρος έλαβε αξιόπιστες διαβεβαιώσεις από την κυβέρνηση της Τουρκίας ότι αυτή δεν θα εμπλέκει εν γνώσει της ή δεν θα επιτρέψει σε οποιονδήποτε ξένο να συμμετάσχει εκ μέρους της στην άσκηση οποιασδήποτε δραστηριότητας για την επαναπόκτηση του συστήματος αεροπορικής άμυνας S-400 που υπόκειται σε κυρώσεις σύμφωνα με το άρθρο 231 του νόμου CAATSA.

Ικανοποίηση Μενέντεζ

Με ανάρτησή του στο Τουίτερ ο γερουσιαστής Ρόμπερτ Μενέντεζ εξέφρασε την ικανοποίηση του, λέγοντας «είμαι απίστευτα περήφανος που βοήθησα να διασφαλιστεί η συμπερίληψη μιας διάταξης στον αμυντικό προϋπολογισμό (NDAA) για να πραγματοποιήσει αυτό που ο Πρόεδρος Τραμπ αρνήθηκε να κάνει: επίσημα καθορίζει εκ μέρους της κυβέρνησης των ΗΠΑ ότι η Τουρκία παρέλαβε ρωσικά αμυντικά συστήματα S-400 και επομένως θα τιμωρηθεί βάσει του ισχύοντος νόμου».

Να σημειωθεί ότι στο Κογκρέσο εκκρεμούν πολλά νομοσχέδια κατά της Τουρκίας, τα οποία «πάγωνε» στη Γερουσία ο Λευκός Οίκος και που αναμένεται ότι θα επανακατατεθούν στο πρώτο εξάμηνο του 2021. Απομένει να δούμε ποια στάση θα τηρήσει έναντι αυτών ο Τζο Μπάιντεν, αλλά και οι νέες ηγεσίες του Στέιτ Ντιπάρτμεντ και του Πενταγώνου. Ωστόσο δεν θα πρέπει να παραγνωρίζεται ότι τις πιέσεις του Κογκρέσου δεν τις ενθαρρύνει μόνο το «ελληνικό λόμπι», ή και οι Αρμένοι, αλλά και το Ισραηλινό.

Ο ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΜΠΑΙΝΤΕΝ

Η εκλογή Μπάιντεν ήταν ότι χειρότερο απεύχονταν η τουρκική ηγεσία, με δεδομένες τις σοβαρές κόντρες που είχε ο Τούρκος πρόεδρος Τραγίπ Ερντογάν με τον σημερινό πρόεδρο, όταν ως αντιπρόεδρος των ΗΠΑ υπό τον Μπαράκ Ομπάμα είχε αναλάβει μετά το 2012 το πακέτο των αμερικανο-τουρκικών σχέσεων. Ο Τζο Μπάιντεν σίγουρα θα θελήσει να έχει προσωπικά τη δυνατότητα να εμπλακεί στις συνομιλίες με την Τουρκία – γιατί ουδείς θέλει να δει την Άγκυρα στην άλλη πλευρά – όμως ούτε θα είναι σε θέση να μην επιβάλει κυρώσεις – αν δεν το πράξει ο Τραμπ – ούτε να αλλάξει πορεία πλεύσης στο θέμα των S-400/F35, Εξάλλου, Τραμπ και Ερντογάν επέκριναν κατά κόρον την κυβέρνηση Ομπάμα ως υπεύθυνη που η Τουρκία στράφηκε στην προμήθεια ρωσικών πυραύλων.

Τις απόψεις του Τζο Μπάιντεν συμμερίζεται πλήρως ο σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας Τζέικ Σάλιβαν και σε πάρα πολύ μεγάλο βαθμό ο υπουργός Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν. Σίγουρα και στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ, αλλά και στο Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας θα υπάρχουν υπολείμματα του μηχανισμού της Χίλαρι Κλίντον, τα οποία θα προβάλλουν τις γνωστές δικαιολογίες ότι «η Τουρκία είναι υπερήφανη χώρα κλπ), ωστόσο μέχρι στιγμής δεν φαίνονται ικανά να αλλάξουν τον ρουν των εξελίξεων.

Ειδικά για το θέμα των S-400, να θυμίσουμε ότι ο Τζο Μπάιντεν ανοιχτά και ξεκάθαρα είχε προειδοποιήσει πριν χρόνια την Κύπρο να μην προμηθευτεί τους ρωσικούς πυραύλους S-300 και είχε ενθαρρύνει τη συμφωνία για τελική εγκατάστασή τους στην Κρήτη. Ενώ στο κυπριακό, να θυμίσουμε ότι το Φθινόπωρο του 2016 είχε θέσει πλαφόν στο μέχρι που μπορούσε να πιέσει την Τουρκία η αμερικανική διπλωματία, παίρνοντας θέση για τις εγγυήσεις που υπολείπονταν του πλαισίου Γκουτέρες, ενώ για την παρουσία ξένων στρατευμάτων δεν επέμενε σε πρόνοια για οριστική τους αποχώρηση.

Πάντως, μέσα στις επόμενες εβδομάδες, στο πλαίσιο των τηλεφωνικών του συνομιλιών με διεθνείς ηγέτες, ο εκλελεγμένος πρόεδρος Τζο Μπάιντεν θα έχει συνομιλίες και με τον πρωθυπουργό της Ελλάδας Κυριάκο Μητσοτάκη, τον Κύπριο πρόεδρο Αναστασιάδη και τον Τούρκο πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν.

Να σημειώσουμε ότι υπεύθυνη για την διεκπεραίωση αυτών των τηλεφωνικών συνομιλιών έχει η πρώην βοηθός υφυπουργός Εξωτερικών, Αμάντα Σλόατ.