Ηνωμένα Έθνη.- Ανάλυση του Αποστόλη Ζουπανιώτη

Τη Δευτέρα και Τρίτη η σύμβουλος του Γενικού Γραμματέα του Τζέιν Χολ Λουτ θα διεξάγει επαφές στη Λευκωσία με στόχο να διασφαλιστεί ότι στην άτυπη συνάντηση 5+1 θα υπάρξει κοινός στόχος για το πιθανό αποτέλεσμα αυτής της συνάντησης.

Εξ όσων έχουν διαρρεύσει από όλες τις πλευρές, η άτυπη πενταμερής είναι σχεδόν δεδομένη και θα λάβει χώρα περί τις αρχές Φεβρουαρίου. Η επίσκεψη Λουτ έχει ενταχθεί στο πλαίσιο της περαιτέρω προετοιμασίας, ωστόσο αν όπως έχουν αφήσει διπλωματικές πηγές να εννοηθεί έχουν εγκαταλειφθεί οι όροι αναφοράς, υπάρχει πιθανότητα τα θέματα της ατζέντας να είναι καθαρά τεχνικού χαρακτήρα. Και θα οδηγηθούμε σε μία ανοιχτή άτυπη διάσκεψη, όπου ναι μεν οι θέσεις του Γκουτέρες θα είναι δεδομένες, θα μπορούν όμως να συζητηθούν τα πάντα.

Η πραγματικότητα αυτή περιγράφεται από τον Τουρκοκύπριο ηγέτη Ερσιν Τατάρ, στην πρόσφατη επιστολή του προς τον Γενικό Γραμματέα με την αναφορά του σε υποστήριξη μιας άτυπης πενταμερούς συνάντησης «για να προσδιοριστεί αν υπάρχει ή όχι κοινό έδαφος μεταξύ των δύο πλευρών για μία διαρκή λύση».

Και αφού θεωρεί απορρίπτει τη συνέχιση της διαδικασίας απ’ εκεί που διεκόπη στο Κραν Μοντανά και άσκοπη την αναζήτηση ομοσπονδιακής λύσης, εισηγείται ως στόχο την εγκαθίδρυση μιας σχέσης συνεργασίας βασισμένης σε δύο κυρίαρχα κράτη με ίσο διεθνές καθεστώς.

Το ότι ο Τατάρ το δηλώνει αυτό με επιστολή προς τον ΓΓ του ΟΗΕ, την οποία δημοσιοποιεί πριν την άφιξη της Τζέιν Χολ Λουτ, σημαίνει ξεκάθαρα πως ξεκαθαρίζει το δικό του πλαίσιο παρουσίας στην άτυπη πενταμερή. Σχεδόν τα ίδια επαναλαμβάνει και στην ενημέρωση προς τον ΓΓ την οποία έχουν στείλει οι δύο ηγέτες και επισυνάπτεται στην έκθεση των καλών υπηρεσιών, στέλνοντας στο Συμβούλιο Ασφαλείας ξεκάθαρα το μήνυμα ότι για την τουρκική πλευρά είναι απαραίτητο να αλλάξει το πλαίσιο λύσης του κυπριακού.

Αλλά όπως αναφέρει και ο ΓΓ του ΟΗΕ στην έκθεση των καλών του υπηρεσιών(αναλυτικά στη σελίδα 27) «ο σκοπός αυτής της συνάντησης θα είναι να καθοριστεί εάν υπάρχει κοινό έδαφος για τα μέρη να διαπραγματευτούν μια βιώσιμη, διαρκή λύση του κυπριακού προβλήματος εντός ενός προβλέψιμου ορίζοντα. Σκοπεύω να προσκαλέσω τις πλευρές και τις εγγυήτριες δυνάμεις σε αυτήν την άτυπη συνάντηση το συντομότερο δυνατό το 2021. Όπως έχω πει πολλές φορές, αυτή η φορά πρέπει να είναι διαφορετική, και αυτή η άτυπη συνάντηση 5+1 θα συμβάλει στην αποσαφήνιση της πραγματικής έκτασης της ομοιότητας των οραμάτων και να περιγράψει τα απαραίτητα βήματα για την πορεία προς τα εμπρός».

Ο μόνη δικαιολογία που έχει η Ελληνοκυπριακή πλευρά και η Ελλάδα που θα συμμετάσχουν σε μία συνάντηση όπου από την άλλη πλευρά θα εγερθούν θέσεις αντίθετες με το πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών, είναι ο άτυπος χαρακτήρας της και το ότι θα το καλέσει ο ίδιο ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ.

Ωστόσο, ευλόγως κάποιος θα αναρωτηθεί, γιατί αποδεχόμαστε σήμερα μία διαδικασία που απορρίψαμε το 2014 αναζητώντας για σχεδόν δύο χρόνια τα σημεία που μας οδήγησαν στην 11η Φεβρουαρίου 2014, ή γιατί μας πήρε τέσσερα χρόνια ψάχνοντας όρους αναφοράς, αλλά στο μεταξύ εκτός των όρων, χάθηκε από το πολιτικό προσκήνιο ο Μουσταφά Ακιντζί και στη θέση του μπήκε η μαριονέτα του Ερντογάν.

Πάντως, το γεγονός ότι στην έκθεση των καλών του υπηρεσιών ο ΓΓ του ΟΗΕ ξέχασε το πλαίσιο των 6 σημείων που παρουσίασε στο Κραν Μοντανά και δεν αναφέρει καν την λέξη «ομοσπονδία» (πλην της αναφοράς ότι την συμπεριέλαβε σε δήλωσή του ο πρόεδρος Αναστασιάδης) δείχνουν πως τέσσερα ακριβώς χρόνια μετά την έναρξη της πρωτοβουλίας του Αντόνιο Γκουτέρες (ήταν το πρώτο θέμα με το οποίο ασχολήθηκε ως ΓΓ του ΟΗΕ) το κυπριακό νερό πέφτει σε άγνωστα και επικίνδυνα νερά.

ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ Σ.Α.

Το Συμβούλιο Ασφαλείας σταθερά επαναλαμβάνει σταθερά στα ψηφίσματά του τη διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία με πολιτική ισότητα ως το πλαίσιο λύσης του κυπριακού. Κάθε έξι μήνες μαζί με την ανανέωση της ΟΥΝΦΙΚΥΠ, ή και άλλες περιπτώσεις, σε άρθρο του διατακτικού του ψηφίσματος το Συμβούλιο «επαναβεβαιώνει όλα τα σχετικά ψηφίσματά του για την Κύπρο, ιδίως το ψήφισμα 1251 (1999)».

Το 1251 υιοθετήθηκε τον Ιούνιο του 1999 κι αφού επαναβεβαιώνεται ότι το στάτους κβο είναι απαράδεκτο, ορίζει τη θέση του πως «μία διευθέτηση του κυπριακού πρέπει να είναι βασισμένη σε ένα κράτος της Κύπρου, με μία κυριαρχία και διεθνή προσωπικότητα και μία υπηκοότητα, με την ανεξαρτησία και εδαφική του ακεραιότητα προστατευόμενες (safeguarded) και αποτελούμενο από δύο πολιτικά ίσες κοινότητες όπως περιγράφονται από τα σχετικά ψηφίσματα του Σ.Α. σε μία δικοινοτική και διζωνική ομοσπονδία και ότι παρόμοια διευθέτηση πρέπει να αποκλείει ένωση στο σύνολο ή μερικώς με άλλη χώρα, ή άλλη μορφή διχοτόμησης ή απόσχισης».

Στο τελευταίο ψήφισμα 2537 συμπεριλήφθηκαν αναφορές που συμφωνήθηκαν στη συνάντηση του Βερολίνου, το Νοέμβριο του 2019, μεταξύ άλλων η επεξηγηματική αναφορά της πολιτικής ισότητας από το ψήφισμα 716 του 1991, η κοινή δήλωση της 11ης Φεβρουαρίου, οι προηγούμενες συγκλίσεις και το πλαίσιο των έξι σημείων του ΓΓ στο Κραν Μοντανά.

Λογικά, με βάση και τους όρους εντολής του Σ.Α. ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ θα πρέπει μόλις παρουσιαστούν παρόμοιες θέσεις, να δηλώσει στον κ. Τατάρ πως είναι εκτός πλαισίου κι αν επιμείνει να απευθυνθεί στο Συμβούλιο ζητώντας καθοδήγηση. Και μετά; Εδώ προσθέτετε μία απάντηση κατά το δοκούν.

Γιατί ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ θα συγκαλούσε μία παρόμοια συνάντηση, γνωρίζοντας ότι οι θέσεις των πλευρών απέχουν πολύ περισσότερο από ποτέ;

Μία απάντηση είναι πως το διάστημα που μεσολάβησε από την κατάρρευση της Διάσκεψης του Κραν Μοντανά μέχρι σήμερα είναι πολύ μεγάλο και η απουσία διαδικασίας για πάνω από 3,5 χρόνια αφήνει εκτεθειμένο και τον ΓΓ του ΟΗΕ και τον καθιστά ευάλωτο σε πιέσεις χωρών οι οποίες θέλουν όχι μόνο την αποχώρηση της ΟΥΝΦΙΚΥΠ, αλλά και κάθε ειρηνευτικής επιχείρησης.  

Αν ωστόσο επιδίωξή του είναι να κερδίσει λίγο χρόνο, τι θα κάνει μετά από 6 μήνες ή ένα χρόνο;

Τέσσερεις μόλις μήνες μετά την κατάρρευση της διαπραγματευτικής διαδικασίας στο Κραν Μοντανά, ο ΓΓ έστειλε στην Κύπρο την Πρισίλα Χέινερ, μέλος της ομάδας έκτακτης ανάγκης στη Γραμματέα, για θέματα διαμεσολάβησης, με στόχο να συντάξει μία αναλυτική έκθεση για την ιστορία των συνομιλιών και τα μαθήματα από τις αποτυχίες τους. Η έμπειρη Πρισίλα Χέινερ (έχει ασχοληθεί με τη συμφιλίωση στη Νότια Αφρική) συνομίλησε με πολλούς παράγοντες της κοινωνίας κι ελάχιστους πολιτικούς. Η έκθεση ποτέ δεν δημοσιοποιήθηκε, ούτε καν αξιοποιήθηκε σε μία από τις εκθέσεις του ΓΓ, στις οποίες χρησιμοποιεί κατά κόρον σφυγμομετρήσεις της κοινής γνώμης.

Τώρα πληροφορούμαστε ότι άλλος συνεργάτης των Ηνωμένων Εθνών διεξάγει παρόμοια έρευνα στην Κύπρο, χωρίς και πάλι να έχουν διαρρεύσει πληροφορίες για το ποιους βλέπει.

Ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες ήθελαν την έκθεση Χέινερ να είναι απαισιόδοξη. Οι πιθανότητες μία νέα έκθεση τρία χρόνια αργότερα, εν μέσω έντασης κι αδιεξόδου, να δώσει διαφορετικά συμπεράσματα είναι μηδαμινές.

Όλα αυτά συνηγορούν ως πιθανότερο σενάριο το εξής: Ο Αντόνιο Γκουτέρες με την άτυπη συνάντηση 5+1 θέλει να καταγράψει τις απόψεις των πλευρών κι αν αυτές δεν μπορούν να διασφαλίσουν μία βιώσιμη διαδικασία για σύντομη λύση, θα απευθυνθεί στο Σ.Α. ζητώντας καθοδήγηση.