Ηνωμένα Έθνη.- Ανάλυση του Αποστόλη Ζουπανιώτη

Παρά το γεγονός ότι το κυπριακό παραμένει σε «περίοδο περισυλλογής» η οποία θα διαρκέσει τουλάχιστον μέχρι την ολοκλήρωση των κυπριακών προεδρικών εκλογών, η επίσκεψη του προέδρου της Δημοκρατίας στη Μόσχα (και του Ελληνα υπουργού Εξωτερικών Νίκου Κοτζιά στην Αγκυρα) έδωσαν την ευκαιρία να υπάρξουν κάποιες δηλώσεις για το θέμα, που τουλάχιστον δείχνουν ότι κάποια στιγμή το Φεβρουάριο η προσπάθεια θα επαναληφθεί. Ιδιαίτερα σε ότι αφορά την επίσκεψη Αναστασιάδη στη Μόσχα, πρωτοσέλιδα του κυπριακού Τύπου βασισμένα σε ενημέρωση κυπριακών κυβερνητικών πηγών, έδωσαν την εικόνα ότι «η Ρωσία επιθυμεί και τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών να συμμετάσχουν σε μια νέα Διεθνή Διάσκεψη για την Κύπρο».

Χωρίς να αποκλείεται όντως ο Ρωσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν να εκφράστηκε υποστηρικτικά στην συμμετοχή της Ρωσίας και των υπολοίπων μονίμων μελών του Σ.Α. στη νέα διάσκεψη για την Κύπρο, όταν αυτή επανασυγκληθεί, οι πιθανότητες να συμβεί είναι περιορισμένες, εκτός κι αν μ’ αυτή συμφωνήσει και η Τουρκοκυπριακή κοινότητα, ή αν αλλάξει η φόρμουλα της διάσκεψης και αυτή συγκληθεί ΜΟΝΟ από τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ και οι δύο πλευρές με τους υπόλοιπους που θα καλεστούν θα έχουν την επιλογή να αποδεχθούν την πρόσκληση ή όχι. Κάτι τέτοιο, ωστόσο, θα αποτελεί αλλαγή της διαδικασίας.

Οι δημόσιες δηλώσεις Αναστασιάδη – Πούτιν, μετά τη συνάντησή του στη Μόσχα, την περασμένη Τρίτη, δεν δηλώνουν ξεκάθαρα ότι η επόμενη διάσκεψη θα πρέπει να συγκληθεί με συμμετοχή των «5», όπως ανέφεραν πρωτοσέλιδα του Ε/κ τύπου. Ο μεν πρόεδρος Πούτιν «επανέλαβε τη θέση αρχής της Ρωσίας για συνολική λύση του προβλήματος στη βάση των ψηφισμάτων του ΟΗΕ και των συμφωνιών των ίδιων των πλευρών. Η τελική λύση πρέπει να βρεθεί από τους ίδιους τους Κύπριους χωρίς επιβολή έτοιμων έξωθεν συνταγών ή έξωθεν πιέσεων». Ο δε πρόεδρος Αναστασιάδης είπε ότι «από δικής πλευράς είμαστε έτοιμοι να προσέλθουμε άμεσα στο διάλογο όσον αφορά τις εσωτερικές πτυχές, ενώ όσον αφορά τη διεθνή πτυχή, τα θέματα ασφάλειας, εγγυήσεων, σε μια νέα σύνοδο για την Κύπρο αυτό που απαιτείται, όπως έχω διαβιβάσει και προς τον ΓΓ, είναι η καλή προετοιμασία και μια ανάλογη προετοιμασία χρειάζεται τόσο τη συμβολή του ΓΓ αλλά και των πέντε μονίμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας».

Είναι προφανές ότι ο πρόεδρος Αναστασιάδης μιλά για συμβολή των «5» στην «προετοιμασία» κι όχι τη συμμετοχή τους σ’ αυτή.

Χάθηκε η δυνατότητα το Δεκέμβριο

Η διατύπωση της ανακοίνωσης της 1^ης Δεκεμβρίου 2016, του τότε ειδικού συμβούλου του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, Έσπεν Μπαρθ Έιντε, για τις συναντήσεις της Γενεύης και τη σύγκληση της διάσκεψης για την Κύπρο στις 12 Ιανουαρίου 2017, είναι αλήθεια πως άφηνε ανοιχτή την πιθανότητα συμμετοχής – κατά κάποιο τρόπο στη διάσκεψη – και των πέντε μονίμων μελών. Εγραφε τότε η ανακοίνωση:

«Tην 12η Ιανουαρίου θα συγκληθεί  Διάσκεψη για την Κύπρο με την πρόσθετη συμμετοχή των εγγυητριών δυνάμεων. Θα προσκληθούν όσα άλλα ενδιαφερόμενα μέρη απαιτείται».

Η αναφορά αυτή γράφηκε ενόσω ΓΓ του ΟΗΕ ήταν ακόμη ο Μαν γκι-Μουν. Ο νέος ΓΓ του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, που τηρείτο συνεχώς ενήμερος για τις εξελίξεις, πριν ακόμη αναλάβει καθήκοντα, ήταν αρκετά επιφυλακτικός για τις προοπτικές των συνομιλιών και της Διάσκεψης. Όταν την πρώτη εβδομάδα του Ιανουαρίου – αμέσως μετά την ανάληψη των καθηκόντων του – είχε την πρώτη συνάντηση με τα μέλη του Σ.Α., τους είπε ότι θα πάει στη Γενεύη στις 12 Ιανουαρίου, αλλά δεν είναι σίγουρος αν θα προκύψει κάτι. Ωστόσο, θα τους κρατήσει ενήμερους.

Στο διάστημα από την 1^η Δεκεμβρίου μέχρι τη σύγκληση της Διάσκεψης, η Λευκωσία προσπαθούσε να ξεκαθαρίσει αν ο Γενικός Γραμματέας θα καλούσε και τους «5». Ωστόσο κάτι τέτοιο συναντούσε την άρνηση της τουρκικής πλευράς και του Μουσταφά Ακιντζί. Από τις διαβουλεύσεις της κυπριακής κυβέρνησης με τους «5», η πλειοψηφία τους ανέφερε ότι αναμένουν να ακούσουν τις προθέσεις του Γενικού Γραμματέα για να ανταποκριθούν αναλόγως, ενώ μόνο η Ρωσία πρότεινε στην Λευκωσία να θέσει επίσημα ζήτημα συμμετοχής και των «5» κι αυτή να το στηρίξει. Ωστόσο η πρόταση αυτή ουδέποτε έγινε.

Το αποτέλεσμα ήταν ο νέος Γενικός Γραμματέας Αντόνιο Γκουτέρες – που κήρυξε στις 12 Ιανουαρίου την έναρξη των εργασιών της Διάσκεψης – να καλέσει σε μία δεξίωση τους πρέσβεις των μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας που είναι διαπιστευμένοι στα γραφεία του ΟΗΕ στη Γενεύη. Οι πρέσβεις προσήλθαν, η παρουσία τους ωστόσο δεν αποτελούσε μέρος των εργασιών της Διάσκεψης και είχε καθαρά εθιμοτυπικό χαρακτήρα. Στη Γενεύη και λίγες μέρες αργότερα στο Μοντ Πελεράν – στις εργασίες της Διάσκεψης για την Κύπρο συμμετείχαν οι δύο κοινότητες, οι τρείς εγγυήτριες δυνάμεις, με την Ευρωπαϊκή Ενωση ως παρατηρητή. Ενώ διαβάστηκε από μέρους του προέδρου Αναστασιάδη δήλωση ότι εκπροσωπεί και την Κυπριακή Δημοκρατία.

Η ασαφής εικόνα της ανακοίνωσης της 1^ης Δεκεμβρίου ξεδιάλυνε στην ανακοίνωση που εκδόθηκε μετά την κοινή συνάντηση Γκουτέρες – Αναστασιάδη – Ακιντζί στις 4 Ιουνίου. Που ανέφερε ότι ο Γενικός Γραμματέας «θα απευθυνθεί στους άλλους συμμετέχοντες στη διάσκεψη: την Ελλάδα, την Τουρκία και το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ευρωπαϊκή Ένωση ως παρατηρητή».

Η ΝΕΑ ΦΑΣΗ

Το τι θα συμβεί όταν επανασυγκληθεί η Διάσκεψη, είναι πολύ πρόωρο να πει κανείς, αφού πρώτα απ’ όλα πρέπει να πεισθεί ο Γενικός Γραμματέας ότι υπάρχει η πολιτική βούληση από τις πλευρές, που θα πρέπει από κοινού να του το ζητήσουν. Θεωρητικά, θα πρόκειται για νέα διάσκεψη – αφού η πρώτη τερματίστηκε – άρα δεν αποκλείεται και οι κανόνες του παιγνιδιού να είναι διαφορετικοί. Αλλά τίποτε αυτή τη στιγμή δεν προοιωνίζει ότι, πρώτον, ο Γενικός Γραμματέας θα προτείνει να συμμετάσχουν οι «5» και δεύτερον, ότι οι «5» θα κρίνουν επιβεβλημένη την παρουσία τους και θα το απαιτήσουν. Ιδίως, αν δεν υπάρχει κοινή θέση των δύο ηγετών, οι οποίοι και στον επόμενο γύρο πρέπει να αναμένεται ότι θα συνεχίσουν να έχουν την ιδιοκτησία των συνομιλιών.

Αν το ζήτημα τεθεί ξεκάθαρα προς τα Ηνωμένα Έθνη, από μέρους του προέδρου Αναστασιάδη, είναι βέβαιο ότι θα ξεκινήσουν βολιδοσκοπήσεις, αφενός με τον Μουσταφά Ακιντζί κι αφετέρου με τους «5». Μέχρι τότε, όμως, το θέμα θα συνεχίσει να κινείται στη σφαίρα των δημοσίων δηλώσεων, τις οποίες ναι μεν καταγράφουν τα Ηνωμένα Εθνη κι άλλοι εμπλεκόμενοι – συμπεριλαμβανομένου και του Σ.Α. – δεν τις θεωρούν όμως επίσημες θέσεις των πλευρών.