της Στέλλα Λάχανη
Ο μήνας Μάιος θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως «Βυζαντινός», καθότι το μήνα αυτό: α΄) εορτάζεται ο Αυτοκράτωρ της Ρώμης, ο Μέγας και Άγιος Κωνσταντίνος, β΄) έγιναν τα εγκαίνια της Κωνσταντινούπολης, γ΄) έγινε η οριστική κατάληψη και εξαφάνιση του Βυζαντίου και δ΄) η Κωνσταντινούπολη έπεσε οριστικά και αμετάκλητα στους Οθωμανούς, οι οποίοι τη μετονόμασαν «Ισταμπούλ» (εις ταν πόλιν).
Με την ευκαιρία αυτή, ας ρίξουμε μια ματιά στην ιστορία.

Ο Μέγας και Άγιος Κωνσταντίνος
Γεννήθηκε το 274 μ.χ. Πατέρας του ήταν ο Κωνστάντιος ( με το παρατσούκλι «Χλωρός»), ένας σπουδαίος στρατηγός της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Μητέρα του ήταν η Ελένη, κόρη ασήμαντου πανδοχέα από τη Βυθινία και διαθέσιμη έναντι αμοιβής στους πελάτες του πανδοχείου. Αργότερα, ο Κωνστάντιος χωρίζει την Ελένη για να παντρευτεί την κόρη του Μαξιμιανού, Θεοδώρα.

Ο Κωνσταντίνος διέθετε εξαιρετικές στρατηγικές και πολιτικές ικανότητες, στα πλαίσια των οποίων, αντί να κυνηγά τους χριστιανούς, τους χρησιμοποίησε στις μάχες του κατά των σφετεριστών του θρόνου. Ο κουνιάδος του ο Μαξέντιος τον κατηγόρησε ότι σκότωσε τον Μαξιμιανό. Ο πόλεμος μεταξύ τους ήταν αναπόφευκτος. Ο Κωνσταντίνος συμμάχησε με τον Λίκινο κατά του Μαξέντιου. Πριν από τη μάχη, είδε το όραμα με το σταυρό στους αιθέρες με το «Εν Τούτω Νίκα» και, με τους χριστιανούς στο πλευρό του, νίκησε τον Μαξέντιο.

Σχετικά με το όραμα, ο δάσκαλος του υιού του Κωνσταντίνου, Λακτάνιος, περιγράφει τα πράγματα ως εξής: ο Κωνσταντίνος είδε σε όνειρο πώς να οδηγήσει το στρατό του στη μάχη και το έπραξε και ότι στις ασπίδες εμφανίζονταν τα δύο πρώτα γράμματα ΧΡ(ιστός) που χρησιμοποιούσαν οι χριστιανοί. Δεν μιλά για όραμα, αλλά για όνειρο.

Ο Ευσέβιος που έγραψε για τη μάχη στην Εκκλησιαστική Ιστορία του δεν γράφει ούτε για όνειρο, ούτε για όραμα. Πολύ αργότερα, γράφοντας τη «Ζωή του Κωνσταντίνου», πρόσθεσε το όραμα. Ο ίδιος ο Κωνσταντίνος ουδέποτε μίλησε για οράματα, ούτε οι 98.000 στρατιώτες του, οπότε, το «όραμα» φαντάζει ως ένα από τα πολλά έξυπνα τεχνάσματα που υποστήριζαν τη διάδοση των θρησκειών της Μέσης Ανατολής.

Ειρήσθω εν παρόδω, ότι οράματα είδαν και οι δύστυχοι Κωνσταντινοπολίτες όταν όρμησαν οι Τούρκοι στην Αγια Σοφιά. Έντρομοι έκαναν τον πόθο τους φαντασίωση: είδαν τον παπά να παίρνει τα άγια σκεύη και έναν άγγελο να τον παίρνει στους ουρανούς, ή ανοίγει μια κολώνα και τον καταπίνει. Οι Τούρκοι, που επιδίδονταν σε άγριους βιασμούς και σφαγιασμούς, δεν είδαν κανένα όραμα.

Αργότερα, ο Κωνσταντίνος κατανίκησε και σκότωσε τον τέως «φίλο» του Λίκινο και έγινε απόλυτος μονάρχης της Ρωμαϊκής Αυτ/ρίας. Τώρα, ήθελε όχι μόνον μια αδιαίρετη αυτ/ρία, αλλά και μια αδιαίρετη εκκλησία στο πλευρό του. Είχε ήδη αναγνωρίσει τη χριστιανική θρησκεία και είχε απονείμει πολλά προνόμια στους χριστιανούς. Τώρα καλούνταν να αντιμετωπίσει τους σχισματικούς Δονατίστες στη Βόρειο Αφρική και τους Μιλήτιους στην Αίγυπτο. Αλλά αυτοί δεν ήταν τίποτα μπροστά στη νέα απειλή δυσαρμονίας από τους οπαδούς του Άριου της Αλεξάνδρειας.

Ο Άριος ήταν πολυμαθής, με εντυπωσιακή φυσική παρουσία. Το μήνυμά του ήταν, ότι ο Χριστός δεν ήταν συν-αιώνιος και ομοούσιος με το Θεό-πατέρα του, απλώς δημιουργήθηκε απ’αυτόν ως εργαλείο του για τη σωτηρία του κόσμου. Ο υιός, παρόλο που ήταν τέλειος, ήταν υποδεέστερος του πατρός και η φύση του ήταν μάλλον ανθρώπινη παρά θεϊκή. Με αυτές τις ιδέες, ο Άριος προσπάθησε να εμποδίσει τον πολυθεϊσμό της χριστιανικής θρησκείας που συνέπιπτε με την ειδωλολατρεία. Όμως, έτσι καταργούσε τον ίδιο τον χριστιανισμό και εξύψωνε τον θεό των Εβραίων. Μπέρδεμα!

Ο Αριανισμός εξαπλώθηκε ταχύτατα σαν φλόγες εκτός ελέγχου και στους Έλληνες που εκδιώκονταν ως ειδωλολάτρες. Και βέβαια, όλες οι θεωρείες γράφονταν στην Ελληνική γλώσσα που ήταν η μόνη εξελιγμένη γλώσσα της εποχής. Μάλιστα, γράφονταν και διαδίδονταν φυλλάδια, γίνονταν εξαγριωμένες ομιλίες και γράφονταν συνθήματα με κιμωλία στους τοίχους. Τώρα, οι χριστιανοί κατηγορούνταν ως ειδωλολάτρες που λάτρευαν πολλούς θεούς! Αλλά, η πανίσχυρη Ελληνική γλώσσα ήταν το όπλο των χριστιανών κατά των επικριτών τους, με νοήματα για κάθε χρήση!

Προς το τέλος του 324, ο Κωνσταντίνος συγκάλεσε την πρώτη Οικουμενική Σύνοδο των χριστιανικών εκκλησιών στη Νίκαια. Οι Δυτικοί δεν έδειξαν μεγάλο ενδιαφέρον, αλλά οι ιερείς της Ανατολής κατέφθασαν ως δύναμη 300 και πλέον ατόμων. Ο Κωνσταντίνος εμφανίσθηκε καταστόλιστος, ως ουράνιος άγγελος του θεού και εντυπωσίασε τους πάντες. Τα δογματικά θέματα δεν τον πολυενδιέφεραν, αλλά το στρατιωτικό και πολιτικό του πνεύμα απαιτούσε το οριστικό τέρμα των ερίδων που κινδύνευαν να διαιρέσουν την Ρωμαϊκή Αυτ/ρία.

Στη Σύνοδο κυριάρχησε η λέξη «ομοούσιος» που ισοδυναμούσε με την καταδίκη του Αριανισμού, οπότε, πατέρας και υιός θεωρούνται οτι είναι από την ίδια ουσία, ό,τι και αν σήμαινε αυτό. Απαγορεύθηκε η επιστροφή του Άριου στην Αλεξάνδρεια, τα δε γραπτά του ρίχθηκαν στην πυρά.

Η Σύνοδος ήταν για τον Κωνσταντίνο ένας θρίαμβος. Σ’αυτήν καθιέρωσε και την συνομοσπονδία των Ανατολικών και Δυτικών εκκλησιών (τα θεμέλια του κατοπινού σχίσματος!), ενεχειρίασε δώρα στους ηγούμενους και έφυγε ευχαριστημένος για τη Ρώμη, το 326, για να γιορτάσει το γεγονός. Αλλά η γιορτή εξελίχθηκε με παράδοξο τρόπο: Ο Κωνσταντίνος (ο Μέγας και Άγιος!) σφάζει τους υιούς του, την αυτοκράτειρα Φάουστα (νωρίτερα είχε σκοτώσει τον πατέρα της!) και όποιον υποπτεύθηκε ως εραστή του θρόνου του!

Στην Ρώμη τον υποδέχθηκαν με συγκρατημένη οργή, αλλά ο Κωνσταντίνος έβαλε πλώρη για τη νέα του αγάπη, στα ύδατα του Βόσπορου.

Το Βυζάντιον
Η Ελληνική πόλη Βυζάντιον ήταν ήδη 1000 ετών όταν την πρωτοείδε ο Ρωμαίος κατακτητής και ενθουσιάστηκε. Ήταν μια ανθηρή πόλη, συμπυκνωμένη εντός των τειχών της με την ακρόπολη στον πρώτο λόφο. Την έκτισε ο Βύζας από τα Μέγαρα. Χρόνια πριν, άλλοι Μεγαρείς είχαν κτίσει στην αντικρινή ασιατική ακτή τη Χαλκηδόνα και είχαν μείνει παροιμιώδεις για την «τύφλα» τους διότι δεν κατάλαβαν τα πλεονεκτήματα της απέναντι θέσης!

Όλοι ήθελαν το Βυζάντιον, διότι εξουσίαζε την είσοδο της Μαύρης Θάλασσας, που οι Βόρειες ακτές της ήταν ο σιτοβολώνας των Αθηνών.

Λόγω της κραταιάς στρατηγικής του θέσης, το Βυζάντιον, δεινοπάθησε επανειλημμένως από τους Ρωμαίους κατακτητές, αλλά τώρα έρχεται ο μέγας και οριστικός κατακτητής του, ο Κωνσταντίνος, με τους τοπογράφους και τους αρχιτέκτονές του, για να γκρεμίσει και να σβύσει το όνομα «Βυζάντιον» από το χάρτη και να εγείρει στη θέση του τη δική του πόλη. Την εγκαινίασε στις 11 Μαίου 330 με το όνομα Νέα Ρώμη, αλλά ο κόσμος προτιμούσε να τη λέει με το όνομα του ιδρυτή της, δηλ. «Κωνσταντινούπολις».

Η Κωνσταντινούπολη
Οι χριστιανοί βοήθησαν το έργο του Κωνσταντίνου. Περιχαρείς γκρέμιζαν τα αγάλματα και τους ναούς του Βυζαντίου για να εγερθούν χριστιανικές εκκλησίες. Κατέφθασαν νέοι πληθυσμοί, ώστε οι Έλληνες του Βυζαντίου σύντομα εξουδετερώθηκαν ή προσηλυτίσθηκαν ως όριζε η εποχή του «είμαστε όλοι Εβραίοι»,ή «δεν είμαστε Ελληνες, είμαστε χριστιανοί», ή «όλοι πρέπει να κάνουμε περιτομή όπως ο Χριστός» και άλλα αδυσώπητα παρόμοια. Και φυσικά, οι Έλληνες που αντιστάθηκαν στους κατακτητές, θα είχαν την ανάλογη αντιμετώπιση. Ίσως να τους ανάγκασαν να μασήσουν εκείνο (;) το χόρτο εξαιτίας του οποίου πρήζονταν η γλώσσα και κόβονταν σε ίνες, εξού το λεγόμενο, «μάλλιασε η γλώσσα του»!

Οι πολίτες της Νέας Ρώμης, ανεξαρτήτως της Ελληνικής, Λατινικής, ή άλλης εθνικότητας, καλούσαν πλέον εαυτούς «Ρωμιούς».

Όλοι γνωρίζουμε τις δόξες της Κωνσταντινούπολης, που ήταν η καρδιά του Ανατολικού χριστιανισμού. Η ζωή της ήταν μια διαδρομή μεγαλοπρεπούς πλούτου και υπερβολικής χλιδής, αναμεμειγμένης με ρουμπίνια, σμαράγδια, χρυσοκέντητα, απαστράποντα μωσαικά, κλπ., αλλά και αλαζονείας, μωρίας, δηλητηριάσεων, ειδεχθών συνομοσιών, αποτρόπαιων εγκλημάτων και θυελωδών θρησκευτικών ταραχών έως την αναπότρεπτη παρακμή και την οδυνηρή και τελική της πτώση, στις 29 Μαίου 1453.

Δεδομένου ότι η Κωνσταντινούπολη εξέφραζε το παγκοσμιοποιημένο συνοθήλευμα του Γένους των Χριστιανών, οι πολίτες της, οι «Ρωμιοί», φαίνονται να αιωρούνται αργότερα σαν φαντάσματα στην ιστορία των λαών με εθνική υπόσταση. Οι σύγχρονοι ιστορικοί τους ονομάτισαν «Βυζαντινούς» και έτσι μας επανέφεραν στη μνήμη το, επί αιώνες θαμμένο και ξεχασμένο κάτω απ’την Κωνσταντινούπολη, Ελληνικό Βυζάντιον.

Θα συμφωνούσαν άραγε οι πολίτες του Βυζαντίου αν ήξεραν ότι το όνομά τους χρησιμοποιείται για την ονομασία μιας ιστορίας που δεν είναι οι δική τους;