Νέα Υόρκη.- Ανάλυση του Αποστόλη Ζουπανιώτη

Αποφασισμένος να φύγει από την Τουρκία έχοντας ξεκαθαρίσει όσο περισσότερο μπορεί τη θολή εικόνα και τη βαριά ατμόσφαιρα των αμερικανοτουρκικών σχέσεων, μεταβαίνει στην Τουρκία στις 21 Νοεμβρίου ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν. Η ατζέντα των συνομιλιών που θα έχει με τον Πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν και τον πρωθυπουργό Αχμέτ Νταβούτογλου έχει μεγαλώσει πολύ από τον Μάιο, όταν ο Τζο Μπάιντεν αποκάλυψε ότι σχεδίαζε να επισκεφθεί την Τουρκία και να έχει μια εκτενή κι έξω από τα δόντια συνομιλία με τον Τούρκο Πρόεδρο και να συζητήσουν τον ρόλο που θα μπορούσε να διαδραματίσει η Τουρκία για τη δυτική συμμαχία μέσα στο νέο γεωστρατηγικό περιβάλλον της περιοχής από την Ουκρανία μέχρι το Ιράν. Και τα οφέλη που θα αποκομίσει, αν συμβάλει σε δίκαιη και βιώσιμη λύση του Κυπριακού.

Η αποκατάσταση των διμερών σχέσεων ΗΠΑ-Τουρκίας αλλά και διαπροσωπικών σχέσεων μεταξύ Μπάιντεν-Ερντογάν θα είναι το διακύβευμα της επίσκεψης του Αμερικανού αντιπροέδρου στην Κωνσταντινούπολη.

Στους πέντε μήνες που μεσολάβησαν στα προβλήματα έχουν προστεθεί η μεγάλη απειλή του «Ισλαμικού Κράτους», η επιδείνωση των αμερικανοτουρκικών σχέσεων, αλλά και των προσωπικών σχέσεων Μπάιντεν – Ερντογάν, η εκτόξευση του αντιαμερικανισμού στην Τουρκία, αλλά και της κριτικής προς την Άγκυρα από την πλειοψηφία των δεξαμενών σκέψης των ΗΠΑ και τέλος, οι εντάσεις στην κυπριακή ΑΟΖ που προκάλεσαν οι τουρκικές παραβιάσεις, που είχαν σαν αποτέλεσμα τη διακοπή των συνομιλιών.

Ο Τζο Μπάιντεν μεταβαίνει στην Κωνσταντινούπολη αποφασισμένος να λάβει σαφείς διαβεβαιώσεις από τον Ερντογάν, ότι η Τουρκία θα ακολουθεί την πολιτική της συμμαχίας κατά του ISIL και δεν θα προβαίνει σε ενέργειες που συνιστούν ανοχή ή έμμεση υποστήριξη, όπως η κωλυσιεργία στην έγκριση της άδειας να περνούν κουρδικές δυνάμεις από τουρκικό έδαφος στο Κομπάνι. Εμπόδιο είναι η εμμονή της Τουρκίας για λήψη μέτρων που θα στοχεύουν στην ανατροπή του Ασαντ, όπου οι Αμερικανοί δεν είναι διατεθειμένοι να κάνουν περισσότερα, μέχρις ότου τουλάχιστον εκλείψει η απειλή του «Ισλαμικού Κράτους».

Ένα δεύτερο και σημαντικό ζήτημα αφορά στις σχέσεις της Τουρκίας με το Ισραήλ και την Αίγυπτο, όπου εκτιμάται ότι από αμερικανικής πλευράς θα προσφερθούν εκ νέου οι καλές τους υπηρεσίες.

Ένα από τα επιχειρήματα που αναλυτές της Ουάσιγκτον εκτιμούν ότι θα χρησιμοποιήσει στις συνομιλίες του ο αντιπρόεδρος Μπάιντεν είναι πως «οι ΗΠΑ αντέδρασαν με μεγάλη αυτοσυγκράτηση κι απέφυγαν να επικρίνουν ανοιχτά την Τουρκία, όμως, αυτό δεν μπορεί να γίνεται επ’ αόριστον». Λογικά, η προειδοποίηση αυτή πρέπει να ισχύει τόσο για την περίπτωση του ISIL όσο και των απειλών κατά της Κύπρου.

Στη συνάντηση που είχαν την Πέμπτη στον Λευκό Οίκο, ηγετικοί παράγοντες της Ελληνοαμερικανικής Κοινότητας, με το σύμβουλο Εθνικής Ασφαλείας του αντιπροέδρου Μπάιντεν, Κόλιν Καλ, δόθηκε η διαβεβαίωση πως το Κυπριακό θα είναι ψηλά στην ατζέντα των συνομιλιών και πως αυτά που τα λόγια που θα πει ο Αμερικανός αντιπρόεδρος θα είναι «λόγια της καρδιάς του».

Καθώς οι σχέσεις ΗΠΑ – Τουρκίας προσομοιάζουν πολύ με την κατάσταση που δημιουργήθηκε το 2003 από τη στάση της Άγκυρας στον πόλεμο Ιράκ, ευλόγως οι Ομογενείς έθεσαν το θέμα, να μην έχει ξανά η βελτίωση των αμερικανοτουρκικών σχέσεων θύμα την Κύπρο. Κι απ’ ό,τι δήλωσαν, οι διαβεβαιώσεις που έλαβαν τους ικανοποίησαν.

Ωστόσο, αν και ανοιχτά χαρακτηρίζουν απαράδεκτες της ενέργειες της Τουρκίας, είναι σαφές ότι οι ΗΠΑ χρειάζονται μια Τουρκία κοντά στην Αμερική και τη δυτική συμμαχία, παρά εχθρική κι από την άλλη τους φοβίζει η αλλοπρόσαλλη στάση του Ταγίπ Ερντογάν. Έτσι η τακτική που θα ακολουθηθεί θα συνεχίσει να προτάσσει τα οφέλη που θα έχει η Τουρκία από μία πολιτική συνεργασίας με τα κράτη της περιοχής και στην περίπτωση της Κύπρου από λύση του Κυπριακού.

Σε σχέση με την αποκλιμάκωση της έντασης που προκάλεσαν οι τουρκικές προκλήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ, η αμερικανική προσέγγιση κινείται σε διαφορετικά επίπεδα. Πρώτον, έχουν ζητήσει από την Ελλάδα και την Τουρκία να προχωρήσουν σε ενέργειες που θα βοηθήσουν στη δημιουργία ενός θετικού κλίματος και σύμφωνα με αναλυτές, οι αποφάσεις για την επίσκεψη του Ευάγγελου Βενιζέλου στην Άγκυρα και του Αχμέτ Νταβούτογλου στην Αθήνα έγιναν με αμερικανικές παραινέσεις. Μάλιστα έχει κλειστεί συνάντηση του αντιπροέδρου Μπάιντεν με τον Ευάγγελο Βενιζέλο στις 18 Νοεμβρίου, στο Μαρακές του Μαρόκου, στο περιθώριο της 5ης Ετήσιας Παγκόσμιας Συνόδου Επιχειρηματικότητας.

Το δεύτερο σημείο είναι η υποστήριξη των προσπαθειών του ειδικού συμβούλου του γ.γ. του ΟΗΕ, Έσπεν Μπαρθ Άιντε για αποκλιμάκωση της έντασης και επανέναρξη των συνομιλιών. Παρότι αντιλαμβάνονται πως δεν πρόκειται η Λευκωσία να αποδεχθεί ποτέ συμπερίληψη των ενεργειακών στην ατζέντα των συνομιλιών του Κυπριακού, θεωρούν ότι η δημιουργία μιας «δεξαμενής σκέψης» που θα ασχολείται με το θέμα και θα εξετάζει τα οφέλη για όλους τους Κύπριους, χρυσώνει το χάπι για την Τουρκία, τουλάχιστον να μην ανανεώσει τη ΝΑVTEX μετά την 20ή Δεκεμβρίου.

Προκαλεί πίεση η συνεργασία με Αίγυπτο και Ισραήλ

Οι απόψεις που εξέφρασε με άρθρο του στις 2 Νοεμβρίου ο αναλυτής του German Marshall Fund, Σερ Μάικλ Λι, φαίνεται να αποτυπώνουν πιστά τη λογική της αμερικανικής κυβέρνησης. Πρώτον, ότι οι ενεργειακές ανακαλύψεις στην ανατολική Μεσόγειο θα πρέπει να ωφελήσουν όλες τις χώρες της περιοχής, συμπεριλαμβανομένης της Τουρκίας. Δεύτερον, ότι το φυσικό αέριο της ανατολικής Μεσογείου μπορεί να ενισχύσει την ενεργειακή ασφάλεια όλων των χωρών της περιοχής, οι οποίες μπορούν να συνεργαστούν στους τομείς του εμπορίου και των επενδύσεων, της περιβαλλοντικής προστασίας, της ασφάλειας των υπεράκτιων εγκαταστάσεων και της διάσωσης/έρευνας σε περίπτωση ατυχήματος. Το ερώτημα όμως εδώ είναι πώς θα υπερπηδηθεί η μη αναγνώριση της Κύπρου από την Τουρκία.

Καθώς από την Άγκυρα έχει ήδη εκφραστεί δημόσια η οργή της τουρκικής ηγεσίας για τις κινήσεις προσέγγισης της Κύπρου με την Ελλάδα και την Αίγυπτο και με το Ισραήλ και την Ελλάδα, παρότι η Ουάσιγκτον δεν ευνοούσε τόσο ταχεία προσέγγιση, έχει καταλήξει να το χρησιμοποιήσει ως επιχείρημα προς την Τουρκία, ότι οι απειλές της κι η απροθυμία της στο κυπριακό, οδηγούν τη Λευκωσία σ’ αυτές τις στρατηγικές συνεργασίες. Τον αντιπρόεδρο Μπάιντεν θα συνοδεύουν –μεταξύ άλλων– η υφυπουργός Εξωτερικών Βικτώρια Νούλαντ κι από τους συμβούλους του ο Τεντ Κάρπεντερ. Στην Κωνσταντινούπολη αναμένεται να συναντηθεί και με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο.