Η παρουσία των Ελλήνων στη χώρα του Νείλου χάνεται στα βάθη του χρόνου… Η Αίγυπτος μάγεψε πολλούς λάτρεις των γραμμάτων. Το Κάιρο και η Αλεξάνδρεια, όμως, μάγεψε το σύνολο του Ελληνισμού, που έζησε ή πέρασε από εκεί.

Στην πατρίδα των μεγαλύτερων ευεργετών και καλλιτεχνών, στην κοσμοπολίτικη κοινωνία του Καΐρου ή της Αλεξάνδρειας, ο Ελληνικός πληθυσμός ξεπερνούσε τις 150.000 μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα.

Οι μεγάλες ημέρες του Ελληνισμού στην Αίγυπτο, έμελε να γνωρίσουν σύντομα το «σούρουπο». Στο διάστημα 1957-1962, το 70% των Ελλήνων εγκατέλειψαν την Αίγυπτο, με προορισμό τη μητέρα-πατρίδα και άλλοι για χώρες της Νότιας Αφρικής κυρίως, για να παραμείνουν τελικά τα τελευταία χρόνια περίπου 1.500 Έλληνες.

Κοσμοπολίτικη ήταν η ζωή των Ελλήνων στην Αίγυπτο, με πολυτελή κέντρα διασκέδασης, μπιραρίες, κινηματογράφους και θέατρα. Φιλοξενούνταν παραστάσεις Ελληνικών θιάσων, με την παγκόσμια πρωτοτυπία να αλλάζει το έργο κάθε μέρα, αφού το κοινό που μπορούσε να τις παρακολουθήσει περιοριζόταν στους λίγους και προνομιούχους.

Μια άλλη πτυχή της πολιτιστικής ζωής του Καΐρου ήταν τα πολλά παροικιακά σωματεία. Στο Κάιρο, πολλά σωματεία ανέπτυξαν έντονη παροικιακή δραστηριότητα, με σημαντικό πολιτιστικό, καλλιτεχνικό και φιλανθρωπικό έργο, που κατάφεραν να κληροδοτήσουν τη γνήσια Ελληνική κουλτούρα στους νεώτερους, ασκώντας, μέσα από τα δρώμενά τους, έντονη επιρροή, με τις εκδηλώσεις τους στην ευρύτερη κοινωνία της Αιγύπτου.

Ένα πρωτοπόρο σωματείο νέων ανθρώπων, που ξεχώρισε με κοινωνική πολιτιστική δράση, εστία προοδευτισμού που άφησε βαθιά για πολλές δεκαετίες τη σφραγίδα του στην κοινωνική και πολιτική ζωή της Ελληνικής Παροικίας Καΐρου, ήταν η «Ένωση Αποφοίτων Παρθεναγωγείου Ελληνικής Κοινότητας Καΐρου», γνωστής ως «ΕΑΠΕΚΚ».

Η χρονική περίοδος που σημάδεψε την ΕΑΠΕΚΚ ήταν το 1953-1961, με την τελευταία χαρισματική της Πρόεδρο Ελευθερία Λιζάρδη, η οποία πρωτοστάτησε δυναμικά σε πολιτικούς και κοινωνικούς αγώνες της Παροικίας του Καΐρου.

Η Ελευθερία Λιζάρδη ζει αρκετά χρόνια στην Αθήνα. Παραμένει έφηβη στη συμπεριφορά και τις αντιλήψεις της. Λατρεύει το γράψιμο και το διάβασμα. Διατηρεί φιλίες μιας ολόκληρης ζωής. Ανταλλάσσει σκέψεις και ιδέες, απαντώντας καθημερινά σε τηλέφωνα που λαμβάνει από πολλά σημεία του κόσμου.

Σημαντική και η προσφορά της στον Σύνδεσμο Αιγυπτιωτών Ελλήνων (Σ.Α.Ε.) της Αθήνας, όπου για οκτώ χρόνια, στο Συμβούλιο του Συνδέσμου, αφιέρωσε την πείρα της στον τομέα του Πολιτισμού. Μέχρι σήμερα δημοσιεύονται άρθρα της στην περιοδική έκδοση του Συνδέσμου, τα «Παναιγύπτια».

Η Ελευθερία Λιζάρδη δέχθηκε να μου διηγηθεί την ιστορία της ΕΑΠΕΚΚ. Διδάγματα μικρά και μεγάλα, από μία προσωπικότητα που λέει, με ευγενικό τρόπο πάντα, τα πράγματα με το όνομά τους.

Ας ζωντανέψουμε λοιπόν την ιστορία της ΕΑΠΕΚΚ, σωματείο πρωτοπόρο, με κοινωνική και πολιτιστική δράση, εστία προοδευτισμού, που με τις επιτεύξεις του έπαιξε σημαντικό ρόλο στη ζωή της Παροικίας του Καΐρου:

• Τον Μάιο του 1934, μια χούφτα αποφοίτων του Παρθεναγωγείου της Ελληνικής Κοινότητας Καΐρου, με την παρότρυνση και την καθοδήγηση της τότε Διευθύντριάς τους, της φωτισμένης Πηνελόπης Χρηστάκου, σχημάτισε μία προσωρινή επιτροπή για να ιδρύσει την «Ένωση Αποφοίτων Παρθεναγωγείου της Ελληνικής Κοινότητας Καΐρου» και να οδηγήσει τα μέλη της στην πρώτη τους Τακτική Γενική Συνέλευση στις 3 Φεβρουαρίου του 1935.

Από τότε και μέχρι το τέλος, δηλαδή στις 31 Μαΐου 1962 που η Έκτακτη Γενική Συνέλευση, λόγω των ειδικών συνθηκών που επικρατούσαν και της διαρροής που είχε αρχίσει στους κόλπους της παροικίας, αποφάσισε την διάλυσή της. Η Ένωσή μας με τον καιρό είχε υψωθεί σε κέντρο δημιουργικό και δυναμογόνο, για όλον τον γυναικείο κόσμο της παροικίας μας, από τότε θέλω να τονίσω πως όσα πρόσωπα εργάστηκαν γιʼ αυτήν, όλα πρόσφεραν ανάλογα με τις δυνατότητές τους, εμπνευσμένα από την αγάπη τους προς τον συνάνθρωπό τους. Τα βήματα που έγιναν προς τα μπρος έγιναν από τις κοινές προσπάθειές τους, καθένα πρόσθεσε και κάτι από τον εαυτό του, είτε σαν σύμβουλος, είτε σαν απλό μέλος.

Στην πρώτη Γενική Συνέλευση της ΕΑΠΕΚΚ, στις 3 Φεβρουαρίου 1935, πρόεδρος εκλέγεται η Μαίρη Μιχαλιτσιάνου, έπειτα κυρία Κερασιώτη, στη συνέχεια πρόεδροι χρημάτισαν οι: Βενετία Πρατικάκη-Χατζίκου, Αφροδίτη Τρέζου, Αλεξάνδρα Γρηγοράκη-Βασιλειάδου, Α. Δημητριάδου. Μ. Αναστασιάδου, Ευτέρπη Σκόρδου, Σοφία Κοψαχείλη, Ελευθερία Λιζάρδη. Σαν μέλη των διαφόρων Συμβουλίων εργάστηκαν πολλά πρόσωπα.

Εδώ θέλω να θυμηθώ ιδιαίτερα την καθηγήτρια των Γαλλικών Έλλη Κυριαζή, που δέχτηκε και δούλεψε ένα αρκετά μεγάλο διάστημα μαζί μας, σαν απλή Έφορος Πνευματικής Κίνησης και ήταν αληθινά πολύτιμη η συμβολή της. Όμως, ήταν χάρη στα ακούραστα και αφανή μέλη που πλαισίωσαν τις Επιτροπές της, που η Ένωσή μας από πολύ νωρίς ανέπτυξε μια πολύμορφη δράση και με τον καιρό διεύρυνε τους ορίζοντές της με τεράστιο έργο σε πολλούς τομείς, απότοκο μιας επιμελημένης και επίμονης δουλειάς. Με σοβαρώτερο δε τομέα, την φιλανθρωπική δράση.

Τι να πρωτοπεί κανείς για τις δραστηριότητες των επιτροπών της και τον όμορφο τρόπο λειτουργίας τους; Όλα τα μέλη τους δούλευαν αδελφωμένα, γεμάτα όρεξη για δουλειά, ελπίδες, σχέδια και προοπτική για το μέλλον.

Στις προτεραιότητες τις Ένωσής μας ήταν βέβαια η μέριμνα για το παιδί. Το 1938 κλήθηκε να διοργανώσει το πρωινό ρόφημα των σχολείων μας. Από τότε, πρόσφερε πάντα, μαζί με την ηθική της συμβολή, και την υλική, μέσα στα πλαίσια των δυνατοτήτων της. Το 1944 έστειλε τα 10 πρώτα παιδάκια στις παιδικές εξοχές στην Αλεξάνδρεια, αργότερα έγιναν 25, 35 και 40 που παραθέριζαν, με συνοδεία πάντα μελών της. Το καλοκαίρι του 1956 έγινε και η πρώτη εκδρομή παιδιών μας στην Ελλάδα, στις κατασκηνώσεις του Αγίου Ανδρέα. Η εκδρομή αυτή αποτέλεσε για τα παιδιά μια θαυμάσια εμπειρία.

Στον καλλιτεχνικό τομέα, οργάνωσε μουσικές βραδιές, θεατρικές παραστάσεις, φανέρωσε ταλέντα και καλλιτέχνες σαν την Τούλα Κλάρα και πάντα με την δυναμική συμβολή της πανίστας Μαρίκας Χρυσοστομίδου.

Στον ψυχαγωγικό, με τους χορούς, τις όμορφες γιορτές της, τα παιδικά καρναβάλια της, τις εκδρομές της.

Στον τομέα όμως που η ΕΑΠΕΚΚ ανέπτυξε αξιόλογη και ουσιαστική δράση, είναι σίγουρα ο πολιτιστικός. Άρχισε με περιορισμένα φιλολογικά τσάγια, στη συνέχεια οργάνωσε σειρά ομιλιών από καθηγητές των σχολείων μας, μαθήματα φιλολογίας, λογοτεχνικούς διαγωνισμούς, μορφωτικές εκδρομές, διαλέξεις, παιδαγωγικές ομιλίες από τα ίδια της τα μέλη και είχε πάντα ενεργό συμμετοχή σε όλους τους εθνικούς μας εορτασμούς. Είναι υπερήφανη που το βήμα της τίμησαν διαλεκτοί άνθρωποι των Γραμμάτων της παροικίας μας, με ομιλίες τους, όπως οι: Πάνος Ξένος, Ευτέρπη Σκόρδου, Σωτήρης Ιορδάνου, Αλίκη Νικολαΐδου, Ν. Παντελίδης. Σ. Καρακάσης, Λουκάς Χριστοφίδης, Ευγενία Παλαιολόγου-Πετρώνδα, Aly Nour, Ελένη Βοΐσκου και άλλοι.

Η ΕΑΠΕΚΚ υπήρξε υπερήφανη που είχε πρώτη την πρωτοβουλία να τιμήσει τον Νίκο Νικολαΐδη, να γιορτάσει τα 2500 χρόνια του Αριστοφάνη, τα 100 χρόνια του Ψυχάρη, τα 50 χρόνια του Κώστα Βάρναλη. Κι ακόμα πιο υπερήφανη ένιωσε με το μήνυμα που τους είχε στείλει ο Ποιητής:

• Στην Ένωση Αποφοίτων Παρθεναγωγείου Ελληνικής Κοινότητας Καΐρου

Πολύ συγκινημένος σας ευχαριστώ όλες τις θαυμάσιες κοπέλες της Ένωσής σας, για τη μεγάλη σας καλωσύνη να τιμήσετε τα πενήντα χρόνια της λογοτεχνικής μου ζωής.

Ξέρω την λαμπρή σας κοινωνική δράση και κυρίως που παρασταθήκατε τελευταία, ποικιλότροπα, στους πολεμιστές και τους αμάχους Αιγυπτίους και Έλληνες, που αντισταθήκατε με ηρωϊσμό στην επιδρομή των αποικιοκρατών.

Με την ευκαιρία τούτη, μπορώ να καυχηθώ πως από την Αίγυπτο (από τα περιοδικά της Αλεξάνδρειας) έκανα τα πρώτα ξεκινήματα της λογοτεχνικής μου προσπάθειας.

Με αγάπη και τιμή,

Κώστας Βάρναλης

7 του Γενάρη 1957

Παντού και πάντοτε, η ΕΑΠΕΚΚ έδωσε το παρόν. Στα χρόνια του πολέμου, πριν και μετά. Συμμετοχή σε εράνους, συνεργασία με σωματεία και οργανισμούς, με γνώση και σοβαρότητα, έδειξε την συμπαράστασή της κάθε φορά που ο Ελληνικός και ο Αιγυπτιακός λαός εκδήλωναν τις εθνικές τους επιδιώξεις.

Ήταν το πρώτο σωματείο της Παροικίας που πήρε την πρωτοβουλία και διοργάνωσε, σε συνεργασία με άλλα σωματεία, εκδήλωση αφιερωμένη στην Διώρυγα του Σουέζ για να συμπαρασταθεί στο λαό της δεύτερης πατρίδας μας. Πρωτοστάτησε σε κάθε εκδήλωση για το εθνικό μας θέμα, το Κυπριακό, που μέχρι σήμερα παραμένει άλυτο. Σε μία από αυτές τις εκδηλώσεις, ο Νίκος Νικολαΐδης, Kύπριος ο ίδιος, μας είχε στείλει το παρακάτω μήνυμα και είναι σαν να το έστειλε χθες:

Αγαπητοί μου Φίλοι,

Από καιρό πήρα θέση στο μεγάλο αυτό ζήτημα, για το οποίο οργανώνετε την αποψινή εκδήλωση.

Είναι δικαίωμά μας να ζητούμε την ελευθερία.

Και δεν είναι μονάχα δικαίωμα, μα και καθήκον μας. Και προ παντός καθήκον μας.

Ενώστε λοιπόν με τις δικές σας φωνές και τη δική μου:

– Ελευθερία στην Κύπρο!

– Ελευθερία σʼ ό,τι πιέζει σκλαβιά!

– Ελευθερία σʼ όποιον χρειάζεται ανασασμό!

Η ΕΑΠΕΚΚ συνεργάστηκε σε διάφορες εκδηλώσεις με πολλά παροικιακά σωματεία και οργανισμούς στο Κάιρο, την Αλεξάνδρεια, το Πορτ-Σάιντ, την Ισμαηλία

Με την Συντονιστική Επιτροπή Καΐρου, την Γυναικεία Επιτροπή Καΐρου, την Ένωση Διδασκάλων, την Αμπέτειο Σχολή, την Ένωση Αποφοίτων Ξενακείου Σχολής (ΕΑΞ), την Εστία Ηλιουπόλεως, τον «Φιλεκπαιδευτικό», τον Ναυτικό Όμιλο, τους Απόστρατους Αλεξανδρείας, το θεατρικό συγκρότημα «Νέα Σκηνή», το συγκρότημα «Φίλοι του Τραγουδιού-Πανούση», τη Φιλαρμονική και άλλα. Πρωτοβουλία της ήταν και η συμμετοχή Καϊρινών σωματείων στα Ανθεστήρια της Κοινότητας Αλεξανδρείας το 1954, όπου κέρδισε και το τρίτο βραβείο.

Για κείνο όμως, που περισσότερο περηφανευόταν η ΕΑΠΕΚΚ, είναι το γεγονός πως πρώτη αυτή και μόνη βέβαια, στο όνομα όλων των γυναικών της Παροικίας, ζήτησε να αναγνωριστεί η συμβολή της Ελληνίδας Γυναίκας στην παροικιακή μας ζωή και να έχει κι εκείνη λόγο στα πράγματα, που αφορούν τη ζωή των παιδιών της, τη δική της και του άντρα, μέσα από τους κοινωνικούς θεσμούς.

Για το λόγο αυτό είχε στείλει υπόμνημα για την εισδοχή των γυναικών στην Ελληνική Κοινότητα Καΐρου, με ημερομηνία 9 Μαΐου 1953 και επί προεδρίας Σοφίας Κοψαχείλη.

Τότε, όλος ο προοδευτικός τύπος της Ελληνικής Παροικίας υποστήριξε το δίκαιο αυτό αίτημα να έχουν δικαίωμα ψήφου και οι Ελληνίδες του Καΐρου. Μάλιστα, ο «Ταχυδρόμος» της Αλεξάνδρειας με έρευνα του αξέχαστου συνεργάτη του Μανώλη Γιαλουράκη, σε γυναίκες επιστήμονες, εκπαιδευτικούς, λογοτέχνιδες, τάραξε τα νερά και ρωτούσε: «η Καϊρινή Ελληνίδα βρίσκεται σε υποδεέστερη μοίρα από την Αλεξανδρινή; Η Ελληνίδα της Αιγύπτου δεν είναι τόσο χειραφετημένη στο κοσμοπολίτικο περιβάλλον που ζει από την αδελφή της στην Ελλάδα;

Αν τώρα έχετε την απορία και ρωτήσετε τί απέγιναν εκείνοι οι αγώνες, από το 1953, για την γυναικεία ψήφο, η απάντηση είναι, ότι πέρασε μισός αιώνας και μόλις το 2003 η Ελληνίδα του Καΐρου απέκτησε δικαίωμα ψήφου!!!

Πιστεύω πως καθʼ όλη τη διάρκεια της διαδρομής της, η ΕΠΑΕΚΚ έγραψε μια σελίδα που στάθηκε σημαντική στην ιστορική πορεία του Αιγυπτιώτη Ελληνισμού.

**** Από το τελευταίο τεύχος του περιοδικού «Ελληνική Διασπορά» του ΑΠΕ-ΜΠΕ