Του Νίκου Αλεξίου
Η ιδέα της αυτονομίας του λογοτεχνικού κειμένου δεν μπορεί να ισχύει όταν δει κανείς στο σύνολό της την παραγωγή του Ελληνικού μυθιστορήματος, τα τελευταία χρόνια (Ρέα Γαλανάκη, Ιωάννα Καρυστιάνη κλπ.). Αντίθετα, η ανάγνωση του σύγχρονου Ελληνικού μυθιστορήματος υποθέτει ότι συμμετέχει σε μια πολιτιστική και πολιτική προσπάθεια μέσω της οποίας έχει νόημα.

Το βιβλίο λοιπόν, Φλογισμένες Πέτρες, της Βάνας Κοντομέρκου, που δημοσιεύτηκε τον Οκτώβριο του 2007, στην Αθήνα από τις εκδόσεις Ηλέκτρα, ανήκει σε αυτή την παράδοση.

Ο αναγνώστης παρακολουθεί την ζωή του Πάνου Λαμπρινού, που είναι και ο κεντρικός ήρωας του μυθιστορήματος, από το δημοτικό και το γυμνάσιο ως το πανεπιστήμιο και μετά όταν πια κάνει δική του οικογένεια και παιδιά. Επίσης στην ιστορία γνωριζόμαστε με αρκετούς άλλους ανθρώπους και τις σχέσεις τους με τον Πάνο αλλά και μεταξύ τους.

Από την άλλη μεριά η ιστορία χρονικά καλύπτει το ιστορικό παρελθόν της σύγχρονης Ελλάδας: Πόλεμος του 40, Γερμανική κατοχή, Εθνική Αντίσταση, Εμφύλιος πόλεμος. Και μετά από τη δεκαετία του 50, η συγγραφέας μας μεταφέρει 30 χρόνια αργότερα, στη δεκαετία του 80, όπου βλέπουμε τι γίνεται με τους ήρωες της ιστορίας τρεις δεκαετίες αργότερα, και αφού βέβαια η Ελλάδα έχει περάσει στην Δημοκρατία, στην εποχή της Μεταπολίτευσης, και έχει γίνει το 10ο κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Αναφορικά, μερικοί από τους χαρακτήρες που συναντάμε στο μυθιστόρημα, εκτός από τον Πάνο, είναι οι εξής: Θωμάς Ζάκος – ο δάσκαλος του χωριού/ η Φώτω Λαμπρινού – μητέρα του Πάνου/η Αγλαΐα Λαμπρινού – αδελφή του Πάνου/ ο Θανάσης Λαμπρινός – πατέρας Πάνου. Επίσης, η Άννα Βλαντή – κόρη του Χρήστου Βλαντή (του μεγαλοαστού άρχοντα της περιοχής, και ο έρωτας του Πάνου), ο Αλέξης Βλαντής – αδελφός της Άννας και καλός Φίλος με τον Πάνο/ ο Αρτέμης Βλαντής – θείος του Αλέξη (αριστερός, στέλεχος του κόμματος, θα παντρευτεί την Αγλαΐα, την αδελφή του Πάνου/ Στέλιος – αγαπητός φίλος του Πάνου, τσαγκάρης [εκτελέστηκε στον Εμφύλιο, ως αριστερός]/ όπως επίσης και οι χαρακτήρες Ζούλουπας – Καρτάνης-Κίτσος (που αντιπροσωπεύουν την τοπική εξουσία και παραεξουσία).

Η διάρθρωση και η πλοκή του μυθιστορήματος Φλογισμένες Πέτρες, ξεδιπλώνει μια μεγάλη θεματολογία, που αφενός δίνει στον αναγνώστη την ευκαιρία να προβληματιστεί και να σκεφτεί, και από την άλλη να αισθανθεί διάφορα συναισθήματα, που εναλλάσσονται συνεχώς όπως αλλάζουν και οι ζωές των ανθρώπων. Έτσι μαζί με τους ήρωες της ιστορίας χαιρόμαστε στις χαρές τους, και λυπούμαστε στις τραγωδίες τους,

Θυμώνουμε στις αδικίες και νιώθουμε δικαιωμένοι όταν αποκαθίσταται η αλήθεια.

Άλλοτε πάλι, μένουμε με ένα αίσθημα απελπισίας για τις ζωές των ανθρώπων αλλά και της χώρας που δεν μπορούν να αναπτυχθούν δημιουργικά και ολοκληρωμένα, και άλλοτε μας πλημμυρίζει ένα αίσθημα αισιοδοξίας, όταν βλέπουμε το πάθος για μία καλύτερη ζωή, με αγάπη και ειρήνη.

Διαβάζοντας λοιπόν κανείς τις Φλογισμένες Πέτρες, εκτός από το ιστορικό σκηνικό, το οποίο στήνει επιδέξια η συγγραφέας και μας τοποθετεί ξανά στην ιστορική μοίρα που μας έτυχε σαν Έλληνες, και αξίζει εδώ να αναφέρω την μεγάλη προσοχή και αμεροληψία με την οποία η Βάνα διαχειρίζεται αυτό το πολύ πολύπλοκο και πολύπαθο πεπρωμένο της Ελλάδας, βλέπουμε επίσης,

• Την κοινωνική διάρθρωση της (αγροτικής) περιφέρειας

• Την Κοινωνιολογία της κλειστής κοινωνίας

• τη σχέση δασκάλου-μαθητού – με προεκτάσεις στη σχέση της Εκπαίδευση και των κοινωνικών τάξεων. Η συγγραφέας επίσης μας θέτει αντιμέτωπους με τα θέματα του

• Έρωτα, της φιλίας, το δυνατό δεσμό της οικογένειας και της συγγένειας

Ακόμα ο αναγνώστης προβληματίζεται με σοβαρά κοινωνικά θέματα, όπως

• η Οικογενειακή βία (σχέση Πάνου με τον πατέρα του, και άνδρα-γυναίκας

• Υγεία φύλο, και τάξεις

• Το χάσμα των γενεών

• Ερώτημα: Διχασμός ή Συμφιλίωση?

Η σύγκρουση της παλιάς γενιάς με την νέα, σε σχέση με την ιστορία, μου θυμίζει μια φράση του μεγάλου William Faulkner:

“The past is never dead, itʼs not even past”, δηλαδή κάτι σαν

“Το παρελθόν δεν είναι ποτέ νεκρό, δεν είναι ούτε κάν περασμένο”.

Ανακεφαλαιώνοντας, η κεντρική ιδέα του βιβλίου, κατά τη γνώμη μου είναι ότι,

Η Κοντομέρκου γράφει για την ταραγμένη και προβληματική νεότερη περίοδο της Ελλάδος, με τις ιδεολογικές, πολιτικές, κοινωνικές, και αξιακές συγκρούσεις, μεταξύ των Ελλήνων. Συγκρούσεις και αντιπαραθέσεις που οδήγησαν σε δυσλειτουργικές σχέσεις τόσο μέσα στον πρωτογενή πυρήνα της ελληνικής οικογένειας, όσο και στον περίγυρο της μικρής κοινωνίας της Ελληνικής υπαίθρου.

Η συγγραφέας τοποθετεί το σκηνικό, σε μια όμορφη τοποθεσία ενός μικρού χωριού κοντά στη Ναύπακτο, και μέσα από τη τέχνη και τη δύναμη της γραφής της, αυτό το μικρό κομμάτι της ελληνικής περιφέρειας ανάγεται σε έναν μεγάλο χώρο γενικότερων θεμάτων.

Η διηγηματική τεχνική του βιβλίου, μας φέρνει ζωντανά μπροστά μας τους χαρακτήρες της ιστορίας, τους οποίους παρακολουθούμε με προσοχή και αγωνία να έρχονται αντιμέτωποι με τους άγραφους κανόνες της μικρής κοινωνίας, με την οργανωμένη βία της κρατικής εξουσίας, τον πόλεμο, την αδικία και με τον θάνατο. Οι άνθρωποι, στις φλογισμένες πέτρες, που μπορεί να είναι και δικοί μας άνθρωποι, πασχίζουν να δώσουν κάποιο νόημα στη ζωή τους και στις σχέσεις τους, ενάντια στην αποκτήνωση, την αθλιότητα, και την ταπείνωση και προσπαθούν να ζήσουν και να συνυπάρξουν με τους άλλους με αγάπη, συμπόνια και αξιοπρέπεια. Κι αυτό είναι το δυνατό μήνυμα του βιβλίου, που η Βάνα Κοντομέρκου το αφιερώνει, όπως λέει η ίδια: “Στους Ανθρώπους του κόσμου, με ένα χαμόγελο κι ένα λουλούδι φιλίας”.

*** Η παρουσίαση του βιβλίου της Βάνας Κοντομέρκου «Φλογισμένες Πέτρες» από τον καθηγητή του Κουίνς Κόλλετζ, Νίκο Αλεξίου, έγινε στη διάρκεια επιτυχημένης εκδήλωσης που διοργάνωσε ο Σύλλογος Αθηναίων, στο κατάμεστο Πολιτιστικό Κέντρο της Ιεράς Αρχιεπισκοπής στην Αστόριας. Αποσπάσματα διάβασαν ο Θανάσης Τζούβελης κι η Ηλέκτρα Μαμινάκη, ενώ την εκδήλωση παρουσίασε ο Δημήτρης Φιλιππίδης. Χαιρετισμό απηύθυναν η πρόεδρος του Συλλόγου, Χριστίνα Κωστάκη κι ο επίσκοπος Μελόης κ. Φιλόθεος.