«Η μοίρα εμένα μ΄ έστειλε
μακριά να κατοικήσω
όμως την Κρήτη απ΄ την καρδιά
δεν πρόκειται να σβήσω»
Θεσσαλονίκη.- Της Διαμαντένιας Ριμπά
Τη μαντινάδα αυτή, που αντικατοπτρίζει με τον καλύτερο, ίσως, τρόπο τα συναισθήματα των Κρητών ομογενών, μας θυμίζει ο Μανώλης Βεληβασάκης, πρόεδρος της Παγκρητικής Ένωσης Αμερικής (ΠΕΑ), ο οποίος μίλησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ για τη μεγάλη αυτή ομογενειακή οργάνωση, την Κρήτη και την κρητική ψυχή.

Αφορμή για τη συνέντευξη στάθηκε το 41ο συνέδριο της Ένωσης, ένα εγχείρημα «φιλόδοξο, τολμηρό και πρωτοποριακό», όπως το χαρακτηρίζει ο ίδιος, που θα πραγματοποιηθεί εν πλω στην Κρήτη, από τις 17 Ιουλίου και για μία εβδομάδα, με ενδιάμεσους σταθμούς την Αθήνα και την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Το συνέδριο συμπίπτει με τα 80χρονα της Παγκρητικής Ένωσης, που θεωρείται μία από τις πιο οργανωμένες και ισχυρές οργανώσεις του Ελληνισμού της Αμερικής, έχοντας αναπτύξει πρωτοποριακά προγράμματα για την ομογένεια και την προβολή της Κρήτης στις Ηνωμένες Πολιτείες.

«Η Παγκρητική Ένωση Αμερικής πρωτοστατεί στην πολιτιστική διπλωματία», μας λέει. «Στόχος μας είναι η ανάδειξη της Κρήτης ως ιδανικού τουριστικού προορισμού, της διαχρονικότητας του πολιτισμού μας, αλλά και η προώθηση των κρητικών προϊόντων στην αγορά των ΗΠΑ».

Το πρόγραμμα του συνεδρίου μπορεί να αποτελέσει παράδειγμα προς μίμηση και για άλλους ομογενειακούς οργανισμούς. Εκτός από τους εκατοντάδες Ελληνοαμερικανούς, κρητικής και μη καταγωγής, μεταξύ των οποίων και πολύ νέοι, για πρώτη φορά ομογενειακός οργανισμός καλεί στην Ελλάδα μεγάλη ομάδα εκπροσώπων των αμερικανικών ΜΜΕ. Μεταξύ αυτών, συνεργείο του τηλεοπτικού δικτύου NBC, συνεργάτες της “New York Times”, του Archeology Magazine, επιφανείς δημοσιογράφοι από εξειδικευμένα ΜΜΕ στον Τουρισμό, τη Διατροφή και τα Κρασιά.

«Πρόκειται για ένα συνέδριο πολιτισμού και προσκυνήματος», τονίζει ο κ. Βελιβασάκης. «Προσκύνημα στη γη της γενέτειρας, στον Ψηλορείτη, στα Λευκά Όρη…Θα επισκεφτούμε την Αλεξάνδρεια, όπου θα συναντήσουμε τα “θαύματα” του Ελληνισμού της Αιγύπτου και τον σεβαστό Πατριάρχη Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής Θεόδωρο, Κρητικός και αυτός στην καταγωγή, που μας αναμένει με ανοιχτές αγκάλες».

Οι προετοιμασίες του πολιτιστικού αυτού συνεδρίου έχουν ήδη ολοκληρωθεί. Σε όλες τις μεγάλες πόλεις της Κρήτης οι τοπικές αρχές επιφυλάσσουν ζεστή φιλοξενία, με πολλές ξεναγήσεις και εκδηλώσεις. Στο Ηράκλειο διοργανώνεται γκαλά στο παλιό Βενετσιάνικο Λιμάνι, όπου η Ένωση θα τιμήσει τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κάρολο Παπούλια με το «Βενιζέλειο Βραβείο». Ταυτόχρονα, οι τοπικές αρχές του Ηρακλείου θα παρουσιάσουν ένα εντυπωσιακό πολιτιστικό πρόγραμμα για να τιμήσουν τους ομογενείς. Παρόμοιες εκδηλώσεις ετοιμάζονται στον Άγιο Νικόλαο, στα Χανιά, στο ιστορικό φρούριο του Φιρκά, όπου υψώθηκε η πρώτη κρητική σημαία μετά την Ένωση, καθώς και στο Βενετσιάνικο Κάστρο Φορτέτσα της Ρεθύμνου, όπου θα τιμηθεί ο διαχρονικός ρόλος της γυναίκας της Κρήτης.

Στο Ρέθυμνο, οι ομογενείς θα τιμήσουν και τη μνήμη του Λούη Τίκα, ο οποίος είχε μεταναστεύσει στις ΗΠΑ το 1906 και δολοφονήθηκε το 1914 στο Κολοράντο, κατά τη διάρκεια μιας μεγάλης εργατικής απεργίας στα ορυχεία. Στη μνήμη του η Παγκρητική Ένωση Αμερικής θα τελέσει τα αποκαλυπτήρια της χάλκινης προτομής του.

Οι σύνεδροι θα ταξιδέψουν και στον Ομαλό, για να απολαύσουνε το Φαράγγι της Σαμαριάς, τα ριζίτικα τραγούδια και την τοπική τσικουδιά…

Λαμπρή επαγγελματική πορεία «με ψυχή και μεράκι»

Ο Μανώλης Βεληβασάκης, ένας από τους κορυφαίους μηχανικούς στις ΗΠΑ, Διευθύνων Σύμβουλος και κύριος μέτοχος της μεγάλης πολυεθνικής μελετητικής εταιρίας Thornton-Tomasetti, σχεδιάζει τους ψηλότερους ουρανοξύστες στον κόσμο. Όμως, την υψηλότερη θέση στην ψυχή του κατέχει η Κρήτη. Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια του Ψαραντώνη, προσωπικού του φίλου, ο οποίος τού είπε κάποια στιγμή χαριτολογώντας: «Μανώλη, εσύ κτίζεις ψηλά κτίρια και γω παίζω ψηλές κοντυλιές! Γι’ αυτό ταιριάζουμε και κάνουμε καλή παρέα!»

Ξεκίνησε τη διαδρομή του «από το ομορφότερο χωριό του κόσμου», όπως το χαρακτηρίζει, το Καμαριώτη Μαλεβιζίου στις πλαγιές του Ψηλορείτη. Ολοκλήρωσε τη μέση εκπαίδευση στο γυμνάσιο του Ηρακλείου, όπου, όπως τονίζει, «μας δίδαξαν το μεράκι για ό,τι κάνουμε, την αξία της τιμιότητας, της ευθύτητας, της συνέπειας και της εργατικότητας. Με αυτά τα εφόδια πολλοί από εμάς ξεκινήσαμε τότε για το εξωτερικό. Μόλις ολοκλήρωσα τη στρατιωτική μου θητεία επέλεξα την Αμερική για τις πανεπιστημιακές μου σπουδές και στη συνέχεια αποφάσισα να μείνε στη χώρα αυτή, γιατί πραγματικά μας αγκαλιάζει όλους και ιδιαίτερα όσους έχουν όρεξη για εργασία».

Το όνομα του κ. Βεληβασάκη έχει συνδεθεί με τον σχεδιασμό και την κατασκευή του υψηλότερου κτιρίου του κόσμου -των Δίδυμων Πύργων Petronas στην Κουάλα Λουμπούρ, πρωτεύουσα της Μαλαισίας, αλλά και το σχεδιασμό του υψηλότερου ουρανοξύστη στη Τάι – Πέι της Ταιβάν, την αντισεισμική θωράκιση του αεροδρομίου Ατατούρκ της Κωνσταντινούπολης και τη δομική ανάλυση και αναστήλωση του θόλου του Καπιτωλίου στην Ουάσιγκτον. Για τις εργασίες του αυτές έχει τιμηθεί δύο φορές με το βραβείο «Engineering Oscar» από το US Consulting Engineer Council.

Σήμερα, ασχολείται με μελέτες και επίβλεψη κατασκευών στην Κωνσταντινούπολη, τη Μέση Ανατολή, τη Ρωσία, το Καζακστάν και την Κίνα. Έχει διδάξει «Δομική Μηχανική» σε αρχιτέκτονες στο Ινστιτούτο Pratt, στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Νέας Υόρκης και στο Ινστιτούτο Σχεδίου και Κατασκευής.

Στην Ελλάδα έγινε ευρύτερα γνωστός το 2001, όταν με εντολή του δήμαρχου της Νέας Υόρκης, Ρούντι Τζουλιάνι, ανέλαβε τον καθαρισμό του «Σημείου Μηδέν», όπως αποκαλείται ο χώρος στον οποίο κατέρρευσαν την ημέρα της τρομοκρατικής επίθεσης της 11ης Σεπτεμβρίου οι Δίδυμοι Πύργοι του Κέντρου Παγκοσμίου Εμπορίου της Νέας Υόρκης. Για την εργασία του αυτή, που ολοκληρώθηκε επιτυχώς σε χρόνο ρεκόρ, έλαβε ιδιαίτερη αναγνώριση και βραβείο από τον Δήμο της Νέας Υόρκης (Special Recognition and Appreciation Award for the City of New York for the Ground Zero Recovery effort).

Αξίζει να σημειωθεί ότι μέσα στον πανικό, την αμηχανία και το φόβο που επικρατούσαν την ημέρα της τρομοκρατικής επίθεσης, ο κ. Βελιβασάκης βρήκε τον χρόνο να απαντήσει σε τηλεφώνημα του Αρχιεπισκόπου Αμερικής Δημητρίου, για να συζητήσει μαζί του την τύχη της μικρής εκκλησίας του Αγίου Νικολάου, που καταστράφηκε ολοσχερώς. Στη συνέχεια, μερίμνησε και επέβαλε ειδικά μέτρα ανασκαφής στο χώρο, όπου κυριολεκτικά «με φτυάρι και κασμά στο χέρι», ανασύρθηκαν και διασώθηκαν ιερά κειμήλια από τον ελληνορθόδοξο ναό-σύμβολο πλάι στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου.

Για την ευρύτερη προσφορά του ο Μανώλης Βεληβασάκης έχει τιμηθεί με το Οφίκιο «Άρχων Ευταξίας» του Οικουμενικού Πατριαρχείου και τον «Χρυσό Σταυρό» του Τάγματος του Φοίνικα από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας.

Ο Μανώλης Βεληβασάκης είναι παντρεμένος με την Όρσα, Ελληνοαμερικανίδα με οικογενειακές ρίζες στην Άνδρο και τη Νάξο. Μαζί της απέκτησε δύο γιούς, τον Λευτέρη και τον Γιώργη, στους οποίους δίδαξαν την ελληνική γλώσσα και παραδόσεις.

80 ΧΡΟΝΙΑ ΠΕΑ

Ο Μανώλης Βεληβασάκης ανέλαβε την προεδρία της ΠΕΑ το 2005, με ιδιαίτερο ενθουσιασμό, αλλά και δέος, όπως μας αναφέρει, καθώς την υπηρέτησαν στο παρελθόν επιφανείς ομογενείς όπως οι Νίκος Καλλημεράκης, Τσαρλς Μαλλιώτης, Κώστας Σταματάκης, Γιώργος Χρύσης και πολλοί άλλοι.

«Είχα λοιπόν “μεγάλα παπούτσια” να γεμίσω», σημειώνει χαρακτηριστικά ο κ. Βελιβασάκης. «Όραμά μου ήταν να φέρω την οργάνωση λίγο πιο ψηλά από το επίπεδο που την βρήκα. Αφενός, πιο κοντά στην αμερικανική κοινωνία και αφετέρου να δημιουργήσω σχέσεις συνεργασίας με την υπόλοιπη ομογένεια και να προβάλω την Κρήτη στην Αμερική. Υπήρξα τυχερός γιατί είχα καλή συνεργασία με τα μέλη του ΔΣ, που εργάζονται με συνέπεια και ανιδιοτέλεια».

Σήμερα, η Παγκρητική Ένωση Αμερικής, που αριθμεί 85 σωματεία, και γύρω στις 12.000 μέλη, είναι η δεύτερη «οικογένειά» του, στους κόλπους της οποίας μπήκε από τα φοιτητικά του χρόνια.

Οι Κρητικοί Σύλλογοι και στη συνέχεια η Παγκρητική Ένωση της Αμερικής ιδρύθηκαν για να “αγκαλιάσουν” και να συσπειρώσουν τους πρώτους Κρήτες μετανάστες της αρχής του 20ού αιώνα, λέει ο κ. Βεληβασάκης. Οι περισσότεροι τότε ξενιτεύτηκαν για να εργασθούν στα ορυχεία της Δύσης και στον σιδηρόδρομο που τα χρόνια εκείνα κατασκευαζόταν για να γεφυρωθεί η Νέα Υόρκη με την Καλιφόρνια. Οι πρώτοι Κρητικοί Σύλλογοι στο Σολτ Λέικ, το Ντένβερ, το Σικάγο, τη Νέα Υόρκη και αλλού, ήταν για αυτούς τους μετανάστες η μοναδική οικογένεια που είχαν στην Αμερική.

«Ακούγεται μακάβριο, αλλά η πρώτη ενέργεια της Παγκρητικής ήταν να δημιουργήσει ένα ταμείο για τις κηδείες των εργατών που έχαναν τη ζωή τους σε ατυχήματα στα ορυχεία», αναφέρει ο κ. Βεληβασάκης. «Αργότερα άρχισε να διευρύνει τους σκοπούς της και ασχολήθηκε με τη φιλανθρωπία, την παιδεία και τον πολιτισμό, και πολύ αργότερα, όταν βελτιώθηκαν οι συνθήκες διαβίωσης των μελών της, έστρεψε το βλέμμα της στη γενέτειρα. Η ΠΕΑ είχε ουσιαστικά αναλάβει επί δικτατορίας την πρωτοβουλία για τη δημιουργία του Πανεπιστημίου της Κρήτης. Μέχρι σήμερα, έχει συνδράμει το πανεπιστήμιο με 1.000.000 δολάρια».

Στο πολυετές έργο της Παγκρητικής περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων η ανθρωπιστική βοήθεια κατά τη διάρκεια του Βʼ Παγκοσμίου Πολέμου σε Κρήτες, καθώς και η προικοδότηση των απόρων κορασίδων, η δημιουργία του Βενιζέλειου Γενικού Νοσοκομείου Κρήτης και η χρηματοδότηση για την ανέγερση πτερύγων στα Γενικά Νοσοκομεία Ρεθύμνης και Χανίων. Η δημιουργία του Πανεπιστημίου της Κρήτης έγινε κατόπιν σχετικού αιτήματος και παρότρυνσης της Παγκρητικής της Αμερικής, η οποία στη συνέχεια ίδρυσε το Τυπογραφείο του Πανεπιστημίου.

Στη δεκαετία του 1980 χρηματοδότησε και δημιούργησε, σε συνεργασία με το Δρακοπούλειο Νοσοκομείο Αθηνών, ηλεκτρονικό πρόγραμμα (database) για τους Κρητικούς που πάσχουν από Μεσογειακή Αναιμία και με τα ονόματα εθελοντών αιμοδοτών. Εξόπλισε επίσης με 250 μηχανήματα αιμοκάθαρσης τα Νοσοκομεία Χανίων και Ρεθύμνης.

Στον τομέα της εκπαίδευσης έχει διαθέσει πάνω από 3.000.000 δολάρια σε υποτροφίες και δημιούργησε το University Endowment Fund, το οποίο έχει προβεί σε αρκετές δωρεές στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης και ενισχύει το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «ΔΙΑΣ» για θερινά μαθήματα στην Κρήτη, που απευθύνονται σε Αμερικανούς, ελληνικής και μη καταγωγής. Επίσης, έχει ενισχύσει οικονομικά το έργο της Ιεράς Αρχιεπισκοπής, ενώ συνέβαλε στην ανέγερση της εκκλησίας της Αγίας Τριάδας στο Σολτ Λέικ Σίτι και θέσπισε υποτροφία για τη Θεολογική Σχολή της Βοστώνης. Είναι δε η πρώτη ομογενειακή οργάνωση που δημιούργησε γυναικείο τμήμα και οργάνωσε τη νεολαία της.