Ηνωμένα Έθνη.- Ανάλυση του Αποστόλη Ζουπανιώτη

Η έναρξη των γεωτρήσεων της Noble Energy στο οικόπεδο 12, οι τουρκικές απειλές και η υπογραφή «οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας μεταξύ Ερντογάν και Ερογλου, οι αμερικανικές προειδοποιήσεις και οι προτάσεις του προέδρου της Δημοκρατίας για το όφελος και των Τουρκοκυπρίων από την αξιοποίηση των πιθανών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων (με ή χωρίς λύση) ανέδειξαν μία διαφορετική πτυχή της μακρόχρονης διαδικασίας του κυπριακού, υποβαθμίζοντας σε μεγάλο βαθμό το τι συμβαίνει στις διακοινοτικές συνομιλίες που βρίσκονται σε μία κρίσιμη φάση.

Η ατμόσφαιρα θύμιζε σε μεγάλο βαθμό τις ημέρες που ο πρώην πρόεδρος Γλαύκος Κληρίδης είχε βάλει στο παιγνίδι τους S-300, με τη διαφορά ότι αυτοί που σήμερα υποστηρίζουν το δικαίωμα της Κύπρου να εκμεταλλευτεί τους φυσικούς της πόρους εντός της ΑΟΖ της (και μάλιστα τους προστατεύουν ελέω αμερικανικών και Ισραηλινών συμφερόντων), τότε πίεζαν.

Σε μία συνομιλία μου με καλό γνώστη του κυπριακού του οποίου οι απόψεις απηχούν την κυπριακή κυβέρνηση, άκουσα με έκπληξη ότι «το κυπριακό αέριο μπορεί να φέρει τη λύση του κυπριακού». Η ανάλυση δεν ήταν ολοκληρωμένη, όμως, ισχυρίσθηκε πως στην περίπτωση που όντως υπάρχουν σοβαρά κοιτάσματα, η Αγκυρα μπορεί να μπει στο παιγνίδι, αφού η Κύπρος βρίσκεται πολύ πιο κοντά στην Ανατολία.

Αν όμως αυτό είναι εφικτό, γιατί τότε η Τουρκία αντιδρά έντονα κι ο πρωθυπουργός της προβαίνει σε σπασμωδικές κινήσεις και κάνει λυσσαλέες δηλώσεις στα σημαντικότερα διεθνή φόρα;

ΟΙ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ

Οι ΗΠΑ άρχισαν να προβάλλουν για πρώτη φορά επίσημα τη θέση της αναγνώρισης του δικαιώματος της Κύπρου να εκμεταλλευτεί τους φυσικούς της πόρους εντός της οικονομικής της ζώνης τον περασμένο Ιανουάριο, με τη δήλωση του επισκεπτόμενου τη Λευκωσία υφυπουργού Εξωτερικών Φίλιπ Γκόρντον. Κι αυτό παρότι η αρμόδια για ευρωπαϊκές υποθέσεις διευθύντρια του Λευκού Οίκου, Ελίζαμπεθ Ράνταλ ακόμη ταλαντευόταν. Οι λόγοι σχετίζονται με την εμπλοκή στο παιγνίδι του Ισραήλ, τις κακές σχέσεις Ισραήλ – Τουρκίας και την διασφάλιση ότι αμερικανική εταιρεία θα έχει το πρώτο χέρι.

Ως αποτέλεσμα, τους τελευταίους μήνες έχουν σταλεί πολύ ισχυρά μηνύματα από την Ουάσιγκτον προς την Αγκυρα. Καθώς – όπως προβλέψαμε την περασμένη εβδομάδα – οι κυπριακές έρευνες θα ήταν στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας, οι τόνοι της Ουάσιγκτον υψώθηκαν σε πολύ υψηλό επίπεδο. Παρόλα αυτά οι Αμερικανοί αποφεύγουν για κάποιο λόγο να δώσουν και δημοσίως τα ίδια μηνύματα.

Η αρχή έγινε στη συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών Χίλαρι Κλίντον και Αχμέτ Νταβούτογλου, την περασμένη Δευτέρα. Ο ανώτερος αξιωματούχος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ (με βαθμό υφυπουργού) που ενημέρωνε τους δημοσιογράφους είπε πως «Οι ΗΠΑ υποστηρίζουν το δικαίωμα της Κύπρου να διεξάγει έρευνες για ενεργειακούς πόρους και δεν πιστεύουν ότι αυτό θα έπρεπε να υπονομεύει ή να παρεμβάλλεται στις συνομιλίες. Συμφωνούμε με όλους αυτούς που πιστεύουν ότι ο καλύτερος τρόπος ταξινόμησης του ζητήματος της ενέργειας και της οικονομικής ανάπτυξης είναι μέσω μιας συνολικής διευθέτησης του κυπριακού».

Ομως για κάποιο λόγο, ο αξιωματούχος αυτός θέλησε να παραμείνει ανώνυμος.

Την Τρίτη στη συνάντηση Ομπάμα – Ερντογάν, οι τόνοι της αμερικανικής αντίδρασης ήταν ακόμη πιο υψηλοί. Οπως ανώτατος αξιωματούχος της αμερικανικής κυβέρνησης έλεγε σε Ομογενείς, ο Μπαράκ Ομπάμα είπε με σαφήνεια στον Ταγίπ Ερντογάν πως πληθώρα γνωματεύσεων διεθνολόγων του Στέιτ Ντιπάρτμεντ υποστηρίζει τη νομιμότητα των ορίων της κυπριακής ΑΟΖ, των συμφωνιών με Ισραήλ κι άλλες χώρες και του δικαιώματος εκμετάλλευσης. Ρώτησε ξεκάθαρα τον κ. Ερντογάν αν αυτή η ένταση που δημιουργείται με αποστολή τουρκικών πολεμικών μπορεί να σημαίνει και κλιμάκωση σε σύρραξη και έλαβε καθησυχαστική απάντηση.

Μάλιστα καθώς οι απειλές Ερντογάν αφορούσαν και το Ισραήλ, ο πρόεδρος έστειλε σαφές μήνυμα να σταματήσει η κλιμάκωση, ενώ προηγουμένως άλλοι Αμερικανοί αξιωματούχοι είχαν διαβιβάσει επισήμως στους Τούρκους ομολόγους τους την προειδοποίηση του Ισραήλ, πως παραβίαση των κυριαρχικών του δικαιωμάτων από τουρκικά σκάφη θα αντιμετωπιστεί με άμεσο πλήγμα σ’ αυτά.

Η ΤΟΥΡΚΙΑ

Η Αγκυρα έστειλε μηνύματα υψηλών τόνων με διάφορες δηλώσεις αξιωματούχων, ανέπτυξε πολεμικά στην περιοχή, υπόγραψε τη συμφωνία με τον Ερογλου, όμως δεν τόλμησε να παρενοχλήσει την πλατφόρμα που φέρει την Αμερικανική σημαία.

Είναι ωστόσο χρήσιμο να εξετάσουμε προσεκτικότερα τις δηλώσεις Ερντογάν, οι οποίες πέραν των όποιων παλικαρισμών για εσωτερική κατανάλωση («αν δεν σταματήσουν οι ε/κ πρωτοβουλίες θα κάνουμε ότι πρέπει να κάνουμε»), είναι ενδεικτικές των προθέσεων της Αγκυρας.

Ο Τούρκος πρωθυπουργός χαρακτήρισε ανεύθυνη την ενέργεια της Κύπρου να οριοθετήσει μόνη της Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη, να αρχίσει διατρήσεις και μάλιστα σε μία τέτοια χρονική συγκυρία, όπου ο στόχος είναι να ολοκληρωθούν οι διαπραγματεύσεις του κυπριακού μέχρι το τέλος του έτους και να διεξαχθούν τα δημοψηφίσματα στις αρχές του 2012. Είπε πως η Τουρκία θα συνεχίσει να βοηθά στις προσπάθειες για λύση εντός των συγκεκριμένων χρονοδιαγραμμάτων, αν όμως συνεχίσει η αδιαλλαξία των ε/κ, ως εγγυήτρια χώρα δεν θα αφήσει εγκαταλειμμένο για πάντα το μέλλον των Τουρκοκυπρίων.

Η διασύνδεση του χρονοδιαγράμματος του τέλους του έτους στις συνομιλίες με τις κυπριακές έρευνες είναι μάλλον άσχετο. Εδώ και καιρό η Τουρκία τονίζει ότι αν δεν σημειωθούν συγκλήσεις μέχρι τον Οκτώβριο και δεν ακολουθήσει διαδικασία Μπούργκενστοκ (διεθνή διάσκεψη) θα τερματιστεί ο διάλογος και θα προχωρήσουν στο σχέδιο Β, δηλαδή την αναβάθμιση του ψευδοκράτους.

Πως όμως θα σημειωθούν συγκλίσεις όταν ο κ. Ερογλου με την καθοδήγηση της Τουρκίας λαμβάνει θέσεις που προωθούν αποκλίσεις;

Πολιτικοί αναλυτές θεωρούν ότι τα όσα η Τουρκία αναφέρει για τους ε/κ (ότι δηλαδή προσπαθούν να τορπιλίσουν τις συνομιλίες) είναι προφάσεις για να δικαιολογηθεί μία προαποφασισμένη απόφαση για το «σχέδιο Β». Το ίδιο εκτιμούν και για την επιλογή της υπογραφής συμφωνίας με το ψευδοκράτος, που δεν έχει καμία νομική υπόσταση, που θεωρούν την απαρχή του «σχεδίου Β».

«Η οργή της Τουρκίας μάλλον έχει να κάνει με το γεγονός της προσέγγισης Κύπρου-Ισραήλ και το πλήγμα που δέχεται το κύρος της γιατί οι προειδοποιήσεις της αγνοήθηκαν», μας είπε διπλωμάτης, σημειώνοντας μάλιστα πως ελάχιστα τουρκικά μέσα αναπαρήγαγαν τις αμερικανικές προειδοποιήσεις προς τους κ.κ. Ερντογάν και Νταβούτογλου.

Η κυπριακή κυβέρνηση έχει μεταφέρει τους προβληματισμούς τους στην Ουάσιγκτον, ζητώντας την παρέμβαση της αμερικανικής κυβέρνησης. Ωστόσο οι απαντήσεις, ενώ είναι θετικές σε ότι αφορά τις κυπριακές έρευνες, για κυπριακό είναι ασαφείς και γενικόλογες, δείγμα ότι τα ερείσματα της Ουάσιγκτον στην Αγκυρα έχουν εξασθενίσει.

Το επόμενο διάστημα μέχρι τον Οκτώβριο αναμένεται δύσκολο κι όσο πλησιάζει η ημερομηνία του ραντεβού των ηγετών με το γενικό γραμματέα, τόσο θα ανεβαίνουν οι τόνοι της αντιπαράθεσης.

Ενώ καθώς η Τουρκία έχει αλλάξει προσανατολισμό και δεν δείχνει να την ενδιαφέρουν η ΕΕ. Και οι σχέσεις με το Ισραήλ, αλλά κινείται ηγεμονικά στον αραβικό κόσμο, τον Καύκασο και το Ισλάμ, το ενδιαφέρον της τουρκικής ηγεσίας για λύση του κυπριακού δείχνει να έχει παρέλθει.